Тываның девискээринге апрель 15-тен май 6-га чедир өртке удур тускай чурумну чарлаан. Ол дугайында доктаалды республиканың Чазаа хүлээп алган. Эрткен неделяда Ак-Довурак хоорай болгаш Чөөн-Хемчиктиң Ийме суурунуң чоок-кавызында өөскүп үнген ийи өрт дугайында ОБЯ-ның регионалдыг эргелели медээ дыңнаткан соонда, тускай чурумну тургускан. Ол ийи өрттү илереткен дораан өжүрген, өрттерниң ниити шөлү 16 га болган.
Тускай чурум үезинде хамаатыларның болгаш республиканың арга-арыг ажыл-агый органнарындан бүрүткел болгаш тускай чөпшээрел чок транспорттуң арга-эзимнерже кирерин кызыгаарлаан. Чүгле арга-арыгны өрттен камгалаар талазы-биле патруль бөлүктеринге, арга-арыг ажыл-агый ажылдакчыларынга, ол ышкаш арга-эзимниг черлерде чурттап турар хамаатыларга ол хамаарышпас.
Ол үеде арга-арыгга ажык от ажыглавас, оът-сиген болгаш бок өрттедип болбас. Ол ышкаш сиген, дазылдар, дүшкен бүрүлер, хову шөлдерге тараа сывы, дүжүт артынчылары өрттедирин хораан. Арга-арыг кыдыында көдээ ажыл-агый черлерин хөлезилеп алган хамаатыларга арга-арыгдан 10 метр ырак черниң кургаг оъдун болгаш богун аштап-арыглаар кылдыр айтыышкынны берген. Ол ажылдарның бир аргазы — өртке удур 1,4 метрден эвээш эвес дилиндек черни чардырары.
Арга-арыг ажыл-агыйының шупту күштеринге, заповедниктерге болгаш өрттер өжүреринче хаара тудары-биле тургускан даңзыда кирип турар өске-даа организацияларга, ооң иштинде өрт дружиналарынга белен турарын чарлаан.
Өртке удур тускай чурум үезинде ведомстволар база боттарының кызыгаарлаашкыннарын киирген. Чижээлээрге, ТР-ниң күрүнениң аңныыр комитеди ол үеде аңнаарын хораан.
Суму чагыргаларынга арга-эзимнер кызыгаарларынга арга-арыгже кирери хоруглуг чурум дугайында сагындырыглыг дыңнадыгларны тургузарын дааскан. Ол ышкаш тус чер эрге-чагыргалары өртке удур тускай чурум үезинде өрт айыыл чок чоруунга немелде негелделерни ажылдап кылыр ужурлуг.
Республиканың Баштыңы Владислав Ховалыг муниципалитеттерниң удуртукчуларындан өрттерни болдурбас талазы-биле хемчеглерни шыңгыырадырын негээн. Чагырыкчы бүрүзү телефонунга «Россияның ОБЯ-ның термиктиг точкалары» деп капсырылганы киирген турар ужурлуг. Ол капсырылга космиктиг мониторинг системазын таварыштыр өөскүп үнген өрт дугайында медээни алгаш, өртке удур албан черлеринге ол дугайында дыңнаткаш, өрттү өжүрерин боттары организастаар арганы бээр.
Тус чер эрге-чагыргалары малчыннар болгаш фермерлерни онза контрольга алыры эргежок чугула. Шыңгыы хоруп турда-ла, олар көдээ ажыл-агый черлеринге кургаг оът өрттедир ажылдарны чорудуп турар болгай. Ынчангаш 3,5 муң малчын өг-бүле бүрүзүнге өртке удур айыыл чок чоруктуң дүрүмнерин үрээни дээш улуг торгаалдан эгелээш, кеземче херээн онаарынга чедир харыысалга дугайында тайылбыр ажылдарын чорударын Владислав Ховалыг дааскан.
«Өрттерниң, ылаңгыя арга-арыг өрттериниң когаралы дээш кеземче дугайында утпас болза эки. Ол өрттерден кижи тыны үстүп болур, ооң иштинде өрт-биле демисел чорудуп турар кижилер бар дээрзин миннип чоруур болза эки. Уттупкан кижилерге сагындырайн: 2012 чылда тайга өрттенип турда, бистиң авиа арга-арыг камгалалының сес десантнигин чидирген бис. Шак-ла мындыг чүүл катаптава- зын» — деп, Тываның Баштыңы чугаалаан.
Тыва 2023 чылда, 2022 чылдың деңнели-биле, арга-арыг өрттериниң санын база өрт өөскүп үнер девискээрлерниң шөлүн 6 катап эвээжеткен — ниити шөлү 3,5 муң 101 өртке чедир. Ынчан республиканың девискээринге өртке удур тускай чурум апрель 20-ден октябрь 5-ке чедир үргүлчүлээн.
Бистиң корр.
“Шын” №29 2024 чылдың апрель 17