Салган сорулгазын чедип алган

Тес-Хем кожуунче сургакчылап чорааш, Самагалдай суурда социал керээ программазының бир киржикчизиниң ажыл-агыйын сонуургап четтивис. Юлия, Айдаш Адышаалар кожууннуң үлегерлиг аныяк өг-бүлелеринге хамааржыр. Амыдыралчы, кызымак аныяк өг-бүле суурда эң-не хереглелдиг хеп чуур черни 2021 чылда ажыдып алган.

Бажың даштынга халдып келгеш-ле, девискээрниң арыг-силиин эскерип кагдым. Өгнүң херээжен ээзи Юлия бисти уткуп алгаш, ажыл-агыйын таныштырды.

Адышаалар алызында Тес-Хем кожууннуң Белдир-Арыг чурттуг болду. Беш чыл бурунгаар ажы-төлүн уруглар сады болгаш школага өөредир дээш, төп черже, Самагалдайже көжүп келгеннер. Чаа черге баштай чурттаар оран-сава тудуп алган. Хеп чуур чер ажыдар бодал аныяк өг-бүлеге төрүттүнүп келген.

«Хеп чуурда, бир-ле дугаарында, херек чүве суг болгай. Баштай ол айтырыгны шиитпирлеп алыр дээш, кудук кактырган бис. Ийи-үш-даа катап үрелдежип тургаш, арай деп кактырдывыс. Суувус үнүп келирге, хеп чуур чер ажыдыксаанывыстың күштүү ол боор, кыш удур-ла бо бажыңны тудуп эгелээн бис» – деп, Юлия хөөреди.

Кыштың соогу дивейн, хеп чуур черниң оран-савазын тос тостуң соогунда, февраль айда, тудуп доозуп алганнар. Хеп чуур машиналар, суг сордурар күштүг насос дээш садар чүүлдер ам-даа хөй.

«Ынчан Самагалдайның уруглар садынга ажылдап турдум. Кады ажылдап турар эштеримден социал керээ күрүне программазының дугайында дыңнааш, сонуургай берген мен. Ону билип алгаш, дораан кожууннуң Чонну ажылга хаара тудар төвүнге чедеримге, «Чаа чыл үнгүжеге чедир ам документилер хүлээвес, план күүсеттин- ген» – дээн. Чаа чыл бетинде хеп чуур чер ажыдар дээн күзеливис бүтпейн барган. 2021 чыл үнүп келирге, январьда документилерим чыып алгаш, дужаарымга, күрүнеде ажылдап турар болгаш өг-бүлевистиң орулгазы чедер, болдунмаан. Ийи дугаар дужаарымга, база эртпээн. Хууда ажыл-херээм кылып, идик-хеп чуур чер ажыдар дээн күзелимни бүдүрер дээш, күрүнеде ажылымдан үнгеш, каш ай эрткенде, база катап дужаапкан мен. Үш дугаар шенээш, эрте берген мен» — деп, Юлия сактып чугаалады.

Социал керээ программазының деткимчези-биле күрүнеден алган акшазы-биле 10 кг хеп чуур улуг машиналар болгаш өске-даа чугула херек дериг-херекселди садып алгаш, үрде манааны хеп чуур черни кышкы үеде ажытканнар.

Самагалдайда хеп чуур чер ажыттынган дугайында социал четкиге эң-не баштайында чаңгыс катап чарлалды салган. Оон ыңай чарлаар хереглел турбаан. Чүге дээрге идик-хеп чугдурар дээн чаңгыс чер чурттуглары бот-боттарындан-на дыңнажып алгаш, уурук-сууруктап кээп эгелээн. Дыштаныр хонуктарда машиналар хондур безин тура дүшпейн ажылдаптар. Чүгле самагалдайжылар эвес, а кожууннуң Ак-Эрик, Белдир-Арыг, Ү-Шынаа, Куран дээш кайы-даа суурларындан клиентилер хөйү-биле кээп турар. Суурлардан келген чон хирлиг идик-хевин дужаапкаш, боттарының өске ажыл-херээн чогудуп алгаш келгеш, арыдыр чуп каан хевин ап алгаш, чана бээр. 10 кг хеп суггар машинага хепти бир катап чугдурарга, 300 рубль болур. Ынаар хеп чуур порошогу база кирип турар.

Адышаалар суурдан ырак эвесте Сайгын деп черде аалында бода болгаш чылгы мал база тудуп турар. Аалдың эр ээзи кыштаанда мал-маганын өстүрүп чоруур. Аныяк өг-бүле назы четпээн ийи ажы-төлдүг.
Юлия амдыызында бодун боду ажылга хаара тудуп турар сайгарлыкчы. Ажылдап алган акшазының үндүрүүн смартфонунда киирип алган, капсырылгазын таварыштыр төлеп турар.

Ажылчын, кежээ аныяк өг-бүлениң келир үеде күзе- ли – хеп чуур ажылын калбартып, 25 кг хеп чуур машиналар садары болгаш хевистер чууру планда көрдүнген. Хевистер чуурунга аңгы оран-сава немей тудар апаар дээрзин Юлия сагындырды. Аныяк өг-бүлеге чедиишкиннерни күзээш, чоруптувус.

/ Айдың ОНДАР.
Ада ТЮЛЮШТУҢ тырттырган чуруу.

"Шын" 2023 чылдың март 29 №22

#Шын #Тыва #Социалкерээ #Тесхем #Адышаа