«Шыным»-биле кады мен

Үжүк-бижиктиӊ утказын билип, номчуптар апарганымдан бээр ада-ием бажыӊынга Тываныӊ үндүрүп турганы солун-сеткүүлдерин номчуп өзүп келдим. Ол-ла чаӊчылым-биле, өг-бүле тудуп чурттай бергеш-даа, черле чагыдылга чок турбаан бис. 1985–90 чылдардан бээр номчукчу болурундан аңгыда, бижикчизи база апаргаш, «журналист» деп атка-даа чединген болгай мен. Амыдыралдыӊ элдеп-шокар байдалдарынга алаагып, чаа 2023 чылда оода «Шын» солунумну безин чагытпаан болдум. Экизи кончуг, хоорайныӊ хоочуннар даргазы Ольга Кыргысовна Дамдын ийиги чартык чылдан эгелеп элээн каш кежигүннеринге деткикчилер дузазы-биле ынак солуннарывысты бажыӊче эккеп бээр кылдыр чагыдып бергенинге улуу-биле өөрүп четтирдим. (Чамдыктарывыска бирги чартык чылда чагыткан болду).

Июльдан эгелээш, бир ай ажыр карактарым чырып, чаңгыс-даа арын арттырбайн, бүгү-ле чаарттылгалар, медээлерни сонуургап номчуп келдим. Номчукчуларныӊ чагааларын чырыдып, парлап каарга (ылаңгыя шүгүмчүлелдиг материалдарны) чогуур органнар азы албан черлери хемчээн ап, харыылап турар болза, дыка-ла эки ийик. Чамдык даргалар, кожууннарда удуртукчулар солун номчувас, интернетче чууй каарынга үш удаа душкан мен. Ындыг арга-метод солун номчаанынга четпес, интернетти кижи бүрүзү ажыглавайн турар болгай. Чаа технологиялар, бурунгаар сайзырал хөй-дүр, өөрүнчүг-дүр.

Багын сүвүрерге-даа адырылбас, бак чүүлдерден кижи муңгараар, сагыш-сеткилге аартап келирге, мен база бодалымны илередип, чонум-биле үлежийн деп шиитпирде келдим. Мону бижип олура, соңгамче көрүптеримге, 6 ыт сүржүп алган, чечектер тараан клумбаларда чимзенип, бирээзи ында «албаннай» берди. Караам дестирип, ырадыр көрүптеримге, бок төгер контейнерлер чанында 10 ажыг ыттар хербектежир-даа, ээрер-даа. Кожавыста Московская 109 деп бажыӊда кадайныӊ агаарладып үндүрүпкени кыс ыдын долганып, дээскинип, былаажып турарлары ол. Хүннүӊ чыгыы болуп турар «концерт-тир» ийин…

Черлик ыттарны узуткаар дугайында хоойлуну тус чер депутаттары чогаадып болбас бе? Азы «Хатико» деп приютка удудур сыкыртыр хемчегден алза. Хөй түӊнүг акша-төгерикти ынаар үндүрүп турар деп чугаалар дыӊнааш, кижи кайгаар.

Нина СЕРЕНОТ.
Кызыл хоорай.

"Шын" №59, 2023 чылдың август 9