| Октябрь 16 – анестезиолог-реаниматологтуң хүнү |
Чөөн-Хемчик кожууннар аразының эмнелге төвүнде анестезиолог-реаниматолог эмчи Алла Монгушовна Кууларны танывас кижи чок. Ол Хөндергей ортумак школазын 1995 чылда дооскаш, Красноярск хоорайга эмчи сестразы ортумак эртемни чедип алгаш, Чадаанага ажылдап, чурттап чоруй, 2002 чылда Кемеровонуң медицина академиязынче дужаап кирип алган. Ону 2008 чылда доозупкаш, улаштыр ординатурага 2010 чылга чедир өөренген. Анестезиолог-реаниматолог мергежилинден аңгыда, Алла Куулар трансфизиолог кылдыр база ажылдап турар. Ол дээрге донорлардан ханны алгаш, хан херек аарыг улуска кудар буянныг болгаш харыысалгалыг ажыл болур. УЗИ көөр эмчи кылдыр база өөренип ап, четтигип ажылдап чоруур. Ак халаттыг буянныг мергежилдиг кижилер черле ындыг болгай – бүгү назынында өөренип кээр. Кандыг специалист ажылдап турар черинге херек апаарыл, бирээзи өөренип алыр. Бо хүннерде Чөөн-Хемчик кожууннар аразының эмнелге төвү Хүреш-оол Кууларга удурткан кезип эмнээр салбырының капитал септелгези дооступ турар. Чаарттынган эмнелге салбырынга анестезиология-реаниматология салбырын ажыдар деп белеткеп турар. Ооң мурнунда ПИТ-палата деп адаар эмнээшкинни күштүг чорудар палаталарга дежурныйлап ажылдап турган болза, ам ажыттынар чаа салбырга эмчилер хондур-дүндүр ажылдап эгелээр. Бо хүннерде Алла Монгушовна-биле кады Тараажы Шолбанович Ондар болгаш Артыш Хирлиг-оолович Сат үжелээн ажылдап турар. Анестезиолог-реаниматологтар чаа салбырының ажыдыышкынын улуг өөрүшкү-биле манап, белеткенип турар.
Анестезиолог-реаниматолог – солун болгаш харыысалгазы дыка улуг мергежил. Кезиишкин эртер аарыг кижини аарышкыны билбейн, шыдап эрте бээр кылдыр «удудур» сыкыртып каар. Кезиишкин төнерге, пациентини оттурар база хемчегни чорудар. Берге байдалдыг, өлүг-диригниң аразында, амы-тыны кес кырында кижилерни «доо орандан» ушта соп база «илбилээр». Улуг аарыг кижиниң эвээш-биче-даа болза, чурттаар назынын узадып берип, бар-ла турган аргаларны ажыглаар. Чеже-даа дыштаныр хүн болза, чеже-даа шөлээде болза, херек апарган таварылгада дүне-даа кыйгыртыптар шыңгыы чурумга пат чаңчыгып калганы-биле Алла Монгушовна кажанда-даа телефонун өжүрбес. Харылзаа чок черже чорупкан болза, ал сагыжы ажылында-ла чоруур. Харылзаа тыптып келги дег черлер дилеп, медээлер кирерин манаары шуут чаңчылы апарган.
Практика кырынга оон-даа хөйнү өөренип, билип алыры-биле, билиглерин улам быжыглаары-биле ээлчеглиг болгаш узун шөлээлериниң үезинде Сибирьниң бир-ле булуңунче түр када ажылдап чоруп-ла каар. Ооң барбаан-четпээн чери-даа чок, бүдүн Сибирьниң эмчизи деп болур. Красноярск край, Кемерово, Иркутск областары, Саха (Якутия) Республика дээш чаа чүүлдерге өөренип ап, бодун көргүзүп, дуржулгазын солчуп чоруур. Якутия география талазы-биле чеже-даа Сибирьде турар болза, Ыраккы Чөөн чүк федералдыг округка хамааржыр. Саха черниң солаңгылаан соңгу чүгүнге ажылдааш келген чайынында хөөрешкен мен. Ынчан ол черниң чонунуң экииргээн, ажылгыр-кежээзин, национал байырлалын чараш кылдыр эрттирерин улуг сонуургал-биле көргенин чугаалап ханмаан кижи. Эмчи кижи тундрага кым-даа апаарын ийи караа-биле көрген. Бир алмаз уургайынга ажылчын чок апарган. Канчаар чок апарганыл, кем-херек үүлгедиишкини бар бе, чок бе азы черле бодунуң кадыының байдалы-биле амы-тынындан чарылган бе, ону тодарадып бээри-биле Алла эмчини вертолёттуг улус чалап аппаргаш, дедир чанарда, хем оруу-биле хемелеп эккеп каан таварылганы чугаалаарга, аажок сонуургап, эмчи кижи ол хире хүндүткелдиг болгаш кезээде херектиг-дир деп бодап олурар кижи мен.
Алла кижи эмчизи болза, өөнүң ээзи Виктор Куулар – чычаан эмчизи. Барыын кожууннарның чиик машиналарының үрелиишкинин тодарадып берип, боду Красноярскыдан артык кезектерни садып эккеп бергеш, кылып берип чоруур. База-ла буянныг иштиң кижизи. Улуг оглу Найдан Сибирь федералдыг университетти 2023 чылда дооскаш, Санкт-Петербург хоорайда эмнелгеге херек дериг-херекселдер маркетологу кылдыр ажылдап турар. Ол школага өөренип турда-ла, уран чүүлге салым-чаяаны көстүп, хөөмей-сыгытка, ырлаарынга, гитарага ойнаарынга сонуургалы кыптыгып, янзы-бүрү мөөрейлерде киржип чоруур. Эрткен чылын Шушенскоеге болган «Сибирь делегейи» фестивальдың лауреады болган. Чаңгыс кызы 8-ки класста өөренип турар, хеймер оглу 6 харлыг.
Гиппократтың даңгыраанга шынчы эмчи Алла Кууларның ажылын удуртулгазы бедии-биле үнелеп, шаңнал-макталдарже киирип турар. Ол ТР-ниң Дээди Хуралының Хүндүлел бижииниң болгаш «Чадаана хоорайның кадык камгалал адырының алдарлыг ажылдакчызы» деп аттың эдилекчизи. Ажылынга бердинген, шилип алган мергежилинге ынак, чазык, чугаакыр, эвилең-ээлдек, биче сеткилдиг эмчи чоннуң кадыы дээш ам-даа хөй чылдарда чуртунга бараан болуп ажылдаар. Үре-түңнелдиг буянныг ижи моон-даа соңгаар хөй шаңнал-макталдарга чедирер дээрзинге чигзиниг чок.
Идегел МОНГУШ.
Авторнуң тырттырган чуруктары.
“Шын” №40 2025 чылдың октябрь 16
