Республиканың Көдээ ажыл-агый яамызының специалистериниң дыңнатканы-биле алырга, Тываның девискээринде бо чайын сигенниң өзүлдези июль айның баштайгы хүннеринде ортумаа-биле 20–30 сантиметр. Сигенниң ол хире бедиин арай-ла чавыс деп санаар. 90–120 сантиметр чедир өзе бээрге, сигенни мал чеминге кезип алыры таарымчалыг.
Эрткен 2022 чылдың чайын республиканың девискээринге агаар-бойдус каңдаашкынныг болганындан оът-сигенниң өзүмү база арай таары болган. Июль айның ортан үезинде тайга-таскыл тыртым шөлдерде ортумаа-биле 30–35, шынааларда 12–18 сантиметр турган. Бо болгаш эрткен чылдарның чайында сиген-ширбиилдиң өзүлдезин деңнеп көөрге, шоолуг-ла ылгал чок.
Сигенниң өзүмү ам-даа чавыс дээрзин барымдаалааш, республиканың көдээ ажыл-агыйларының хөй кезии мал чеминиң белеткелинче ниитизи-биле июль айның сөөлгү он хонуктарында киреринге белеткенип турарлар.
Тываның малын 2023–2024 чылдарның кыжында онча-менди кыштагладып эрттиреринге 277.9 муң тонна сигенни мал чеминге белеткеп алырын планнаан. Ол дээрге эрткен чылдыынга деңнээрге, 8,6 хуу хөй. 2023 чылда 255 883 тонна сигенни мал чеминге көдээниң ажыл-ишчилери белеткеп алырын планнаан турган. Тарымал сигенниг 21 муң га суггаттыг шөлдерден 32 муң тонна сигенни бо чылын белеткеп алыр ужурлуг.
Сигенден аңгыда, 1,2 тонна сенажты Туранда “Аян-Агро” кызыгаарлаан харысаалгалыг ниитилелдиң база С.В. Оюннуң тараачын-фермер ажыл-агыйының сүт-бараан фермаларынга курлавырлаар.
Тайгалар тыртым Таңды, Каа-Хем болгаш Бии-Хем кожууннарда сиген өзүлдези багай эвес. Бо кожууннарда чамдык ажыл-агыйлар июль айның баштайгы хүннеринде мал чеминиң белеткелин сиген эки үнген шөлдерде эгелей берген.
Агаар-бойдузу каңдаачал, сиген шоолуг үнмес Мөңгүн-Тайга, Эрзин дээн ышкаш чамдык кожууннар Таңды, Каа-Хем, Улуг-Хем дээш өске-даа кожууннарның шөлдеринден мал чемин белеткеп алырын планнаан.
Тывага кончуг каңдаашкынныг чылдарда Убсу-Нур ыйгылаажында, Өвүр кожууннуң Ак-Чыраа, Тес-Хем кожууннуң Дугай деп черлерде кулузунну мал чеминге ажыглаары-биле белеткеп турган. Кулузунну мал чеми кылдыр белеткээринге организастыг ажылдарны баш бурунгаар чорудуп, тускай бригадаларны бо чылын база тургузуп эгелээн.
ТР-ниң Көдээ ажыл-агый яамызының медээлеринден Ш. МОҢГУШ белеткээн.
