Тоолчургу чугаа
Кижи амытанда ийи сүнезин каттышкан чоруур. Кажан кижи дириг чорда, ооң ийи сүнезини чаңгыс сүнезин болуп чоруур.
Кажан кижи өлүрге, ооң сүнезини чурттап турган черинге дөртен тос хонукта үнмес артып каар. Ол улузу-биле анаа-ла кады чурттап турган ышкаш болу бээр. Ынчалза-даа ону кым-даа тоовас, көрбес-даа болур. Бир кончуг чүве, ооң чоок кижилери ону сактып ыглажы бээрге, оларның чудуруу дег дош долулар чаап, ону сога бээр, ол дээрге бодунуң улузунуң карактарының чажы болур.
Өлген кижи дөртен тос хонукта өөнден үнмейн турда, дөртен тос хонуу чедип келир: «Бо канчап барган кижи боор мен, мени улузум чүге тооп көрбестээн чоор, өлген кижи боор мен бе?» — деп боданып кээр.
Өлген кижи идиин ужулгаш, хүлге будун базып көөрге, изи чок болур. Ынчан ол боданып кээр:
— Шынап-ла, өлген-дир мен. Улузумдан чарылган кижи-дир мен. Дываажаң оранынче, Үстүү оранче чоруур болган кижи-дир мен – дээш чоруптар. Ол чоруурда, өлген кижиниң арыг сүнезини чоруптар. Бора сүнезини өлген кижиниң хөөрүнге артып калыр. Ынчан кижиниң сүнезини ийи аңгы болу бээр.
«Мифы, легенды, предания тувинцев» деп номдан.
Чурукту интернеттен алган.
“Шын” №14 2024 чылдың февраль 24
