ФЕВРАЛЬ 17 — РОССИЯНЫҢ СТУДЕНТИЛЕР ОТРЯДТАРЫНЫҢ ХҮНҮ
ТӨӨГҮЗҮ
Студентилер отрядтары бир дугаар 1959 чылда М.В. Ломоносов аттыг Москваның күрүне университединиң физика факультединден эгелээн. Ынчан чайгы дыштанылга үезинде 339 эки турачы студентилер Казахстанче чоруп-кан. Соңгу Казахстан облазының совхозтарынга 16 объектини олар туткан. Дараазында чылын оларның саны 520 кижи четкен.
Студентилер отрядының тургустунуп келгенинден эгелээш, 1965 чылдан 1991 чылга чедир барык 13 сая элээди оолдар, уруглар эки туразы-биле хөй-ниити ажылынга киришкен. Ооң ыяк сайзырап турар үезинде эки ту-рачы студентилер саны 830 муң четкен. Ынчалза-даа студентилер отрядтарынга 1 чылда ажылдаары-биле 2 сая ажыг кижи хереглеттинип турган. Студентилер ынчан Совет Эвилелиниң бүгү-ле областарынга, крайларынга, рес-публикаларынга улусчу ажыл-агыйларның шупту адырларынга ажылдап турган. Ол үеде студентилер отрядтары тодаргай сагыыр дүрүмнерлиг, ажылдарлыг, нормативтерлиг, айыыл чок чорукту тургузар дүрүмнерлиг турган. Күрүне студентилер отрядтарын немей хевирлээр сорулгаже шилчээн. Шимчээшкинниң төлээлеринге хоойлу ёзугаар чиигелделер болгаш келир үеде ажыктыг чүүлдерни доктааткан. Отрядтан эгелээш, Төп штабка чедир шимчээшкинниң ажылын бүрүнү-биле ажылдап кылган турган.
Амгы үениң студентилер отрядтарының хөгжүлдези 2004 чылдың февраль 17-де катап эгелээн деп санатты-нар. “Российжи студентилер отрядтары” аныяктарның хөй-ниитижи шимчээшкини ынчан тургустунган. Ол ам чурт-туң аныяктарының улуг хемчээлдиг албан чери апарган.
ТЫВАДА СТУДЕНТИЛЕР ОТРЯДТАРЫ
Тывага студентилер отрядтарының төөгүзү 1960 чылдардан эгелээн. Баштайгы 3 чыл дургузунда студентилер отряды дуржулга кирип, немей өөренип, сайзырап, бодунуң одуругларын көвүдедип шыдапкан. Тываның студен-тилер отрядтарының кежигүннери ынчан Кызыл, Шагаан-Арыг хоорайларны тудуп, каяа-даа ажылдап турган.
1991 чылдың сентябрьда Бүгү-эвилелдиң аныяктарының ленинчи коммунистиг эвилелиниң ажылы соксаан соонда, студентилер отрядтары база тарай берген. Тываны база ол оюп эртпээн.
2011 чылда Тываның күрүне университединиң баазазынга Россияның Өөредилге яамызының деткимчези-биле дээди өөредилге чериниң Студентилер отрядтарының штавы тургустунган. 2012 чылда Тываның регионалдыг салбыры ажыттынган. Ооң баштайгы удуртукчузу ТывКУ-нуң өөредилгеден дашкаар ажылдар болгаш социал ай-тырыглар талазы-биле харыылаар килдистиң специализи Алиев Талех болган. Амгы үеде ТывКУ-нуң Аныяктар политиказының эргелелиниң даргазы Мария Сергеева удуртуп турар.
“Россияның студентилер отрядтары” аныяктарның Бүгү-российжи хөй-ниити организациязының Тывада салбы-рынга университеттиң болгаш Кызылдың ортумак профессионал өөредилге черлериниң отрядтары хамааржыр. 2024 чылдың сан-түңү-биле алырга, салбырда шупту 353 студент бар. Оларга студентилерниң тудуг отрядтары “Монолит”, “Золотые ручки”, Тываның тудуг техникумунуң тудуг отряды “Сердце Азии”, камгалакчылар отряды “Дуза”, студентилерниң башкылар отрядтары “Содружество”, “Надежда”, “Авокадо”, “Взлёт” база ортумак өөредил-ге черлериниң “Сагыш эмчизи”, экология отряды “Капелька”, көдээ ажыл-агый отряды “Росток”, аалчылар бажыңнарынга болгаш рестораннарга аалчылар хүлээр отрядтар “Феникс”, “Атланта”, “Анкор” хамааржыр.
ТЫВАНЫҢ КҮРҮНЕ УНИВЕРСИТЕДИНДЕ
Эрткен чылын ТывКУ-нуң студентилер отрядтары дээди өөредилге чериниң болгаш найысылал Кызылдың ян-зы-бүрү ажылдарынга шуптузунга киришкен. Республиканың болгаш Кызыл хоорайның уругларның кадыкшылга лагерьлеринге, ТывКУ-нуң чайгы профильдиг школаларынга, Краснодар крайның Анапа хоорайга “Смена” бүгү-эвилелдиң уруглар төвүнге вожатый болуп ажылдаан.
Университеттиң филология, көдээ ажыл-агый, физика-математика, инженер-технологтуг факультеттериниң студентилери хүлээп алыышкын кампанияларының комиссия кежигүннеринге техниктиг дузаны чедиргеннер. Көдээ ажыл-агый отрядтары чайгы үелерде аңгы-аңгы агротехниктиг ажылдарны база кылган. Июль 26-дан август 23-ке чедир “Кормозаготовитель” отряды “Животновод” эртем-өөредиглиг бүдүрүлге төвүнүң малының чемин белеткээн.
Студентилер отрядтарының штавы университеттиң студентилеринге болгаш Кызылдың ортумак профессионал өөредилге черлериниң сургуулдарынга удуртукчулар өөредир Командирлер болгаш комиссарлар школазын база организастаан. Чылдың-на 180 ажыг кежигүннер өөредилгени эртип турар.
Кызылдың болгаш республиканың патриотчу хемчеглери оларның ажылының база бир угланыышкыны апар-ган. Чылдың-на Май 1, Тиилелге хүнү, Үндезин хоойлу хүнү, Россия хүнү дээн ышкаш байырлалдарга тураска-аткан чыскаалдарга доктаамал киржирлер. “Знаменка”, “Мариинка” ыры, танцы фестивальдарын, “Хар десантызы” патриотчу акцияны, республиканың студентилер отрядтарының слёдун, “Маадырларның аттары” дээш оон-даа хөй хемчеглерни эрттирип турарлар.
Отрядтарга немей кежигүннерни хаара тудары-биле, Кызылдың өөредилге черлеринде агитбригадаларны ор-ганизастап, спартакиадаларны эрттирген.
КЕЛИР ҮЕДЕ
Отряд кежигүнү болурга, студентилерге ажыктыг талалары база хөй. Студент үезинден ажыл-агыйжы улуг амыдыралче шилчиири белен болур болгаш келир үеде ажылчын олут тып алырынга кончуг дузалыг.
Келир үеде Тываның студентилер отрядтарынга коллективке бодун алдынарының культуразын хевирлээр, школачылар отрядтарынга ажылчын олуттар тывар, сайгарлыкчы болгаш тараачын-фермер ажыл-агыйларын ажыдар болгаш организастаар тускай отрядтарны өөредир ажылдарны чорудары чугула.
ТывКУ-нуң Аныяктар политиказының эргелелиниң медээлеринден Чыжыргана СААЯ белеткээн.
“Шын” №12 2024 чылдың февраль 16
