Тыва Республиканың найысылалы Кызыл хоорай чыл эрткен тудум-на улгаттыр туттунуп, эрги болгаш чаа микрорайоннарга, кудумчуларга янзы-бүрү ыяштарны, декоративтиг хараганнарны болгаш чечектерни тарып, улам каас-чараш кылдыр ногаанчыдып чаагайжыткан. Аэропортче орукка, Абаканская, Московская, Калинин дээш өске-даа кудумчуларга сөөлгү ийи-үш чылда муң ажыг ыяштарны олурткаш, оларны суггарып, ажаап-тежээп турар.
Мөңгүн, Спутник дээш өске-даа микрорайоннар найысылалдың мурнуу талазынга туттунуп, амгы үениң архитектуразының аргалары-биле шиметтинген, аянныг чараш көстүр хөй бажыңнар бедип үнүп кээрге, хоорайның чурттакчылары Кызылдың девискээриниң дугайында “эрги хоорай”, “чаа хоорай” деп чугаалажыр апарганнар. “Эрги хоорайга” Кызылдың 1914–1970 чылдарда туттунган кезиин хамаарыштырып болур. Совет үеде туттунган “эрги хоорайның” кудумчулары амгы үении-биле тар апарган, эң ылаңгыя автотранспорт шимчээшкининге шоолуг-ла таарымчалыг эвес.
ССРЭ үезинде хоорайларга теректерни көвүдедир тарып олуртуп турганында база чөптүг чылдагаан бар. Терек дээрге хоралыг бүдүмелдерни бодунга сиңирип ап, агаарны арыглаар шынарлыг ыяш. Ооң бо ажыктыг шынарынга деңнежир ыяш чок дээрзин эртем шинчилелдери илереткен. Бир эвес чазын теректерниң мочургаларындан чөөк (пух) үнмес болза, кыжын агаары ыш, хөө болгаш өске-даа бүдүмелдер холумактыг Кызыл ышкаш хоорайларга терек аажок ажыктыг ыяш.
Кызылдың “эрги хоорай” девискээринде кудумчуларны чаагайжыдып ногаанчыдары амгы үениң чугула айтырыы апарган. Ленин, Кочетов дээш өске-даа кудумчуларда 1950-1970 чылдарда олурткан теректер кургаан, оларның аразында кээп дүжер деп барганнары база хөй.
Хоорайның электри чырыы-биле хандырылгазынга шаптыктыг болбазын, электри шугумнарының сывырындак демирлеринге дегбезин, кижилерге айыылдыг болбазын дээш, оларны кайы хамаанчок чолдайты кезип, таарып турганындан база теректер кургаан, хирээ-биле кескен черлеринде чөчек, достак апарып, овур-хевири көрүш чок апарган. Ынчангаш оларны дазылдарындан туруп, орнунга шиви, хадың, дыт дээн ышкаш ыяштарны тарып олуртуру чайлаш чок кылыр ажыл болу берген. Бо ажылдарны төп кудумчулар Ленин биле Кочетовтан эгелээр дээн планнар база бар.
Ш. КҮЖҮГЕТ белеткээн.
Чурукту интернеттен хоолгалаан.
“Шын” №44 2025 чылдың ноябрь 13