2024 чылдан 2033 чылга чедир тыва дылды сайзырадырының болгаш күрүне деткимчезиниң стратегияларын боттандырар хемчеглер планын 2023 чылдың октябрьда Тываның Баштыңының чанында Дылдар политиказының талазы-биле күрүне чөвүлелиниң хуралынга бадылаан турган.
Январь 25-те Чазак бажыңынга ТР-ниң Чазааның Даргазының оралакчызы Орлан Сарыгларның удуртулгазы-биле күрүне чөвүлели ээлчеглиг хуралды эрттирген. Аңаа Тываның гуманитарлыг болгаш социал-экономиктиг тускай шинчилелдер институдунуң директору Вячеслав Март-оол, ТР-ниң өөредилге сайыды Елена Хардикова болгаш чөвүлел кежигүннери келген. Тыва дылдың 2024–2033 чылдарда хөгжүлдезиниң эчис-сорулгаларының боттанылгазының болгаш ол ажылдарны боттандырарынга херек саң-хөө айтырыгларының дугайында база чугаалашкан.
Февраль 21-де Делегейниң төрээн дыл хүнүнде чүгле тыва дылга эвес, а орус болгаш өске-даа дылдарга янзы-бүрү хемчеглер эрттирер арганы өөренип көөр саналды Тываның гуманитарлыг болгаш социал-экономиктиг тускай шинчилелдер институдунуң директору Вячеслав Март-оол кииргеш, Тывада чүгле тывалар болгаш орустар эвес, а аңгы-аңгы диаспоралар чурттап чоруур республика дээрзин ол демдеглээн.
«Тыва дылдың эчис-сорулгалары деп документиниң иштинде өөредилге талазы-биле кол черни тыва дыл болгаш чогаал эртемнериниң ортумак школага, уруглар садтарынга болгаш ортумак өөредилге черлеринге ажыглаар өөредилге номнары кирип турар. Ооң негелдези болза, ол өөредилге номнары РФ-тиң Чырыдыышкын яамызының өөредилге номнарының даңзызынче кирген турар ужурлуг. Шак ол ажылды кылып чорударда, дыка көвей улуг кады-ажылдажылга херек. Ону ам чаа хуралга чугаалаштывыс. Янзы-бүрү яамыларның албан черлериниң киржилгези-биле шак ол өөредилге номнарының даңзызынче кирер негелдезинге ол номнуң электроннуг хевири турар. Аңаа дыка хөй материалдар хереглеттинер. Ол материалдарны даңзыда кирип турар яамыларның болгаш өске-даа албан черлериниң киржилгези-биле кылыр деп шиитпирлээнивис бо. Национал школа хөгжүдер институт ол номнарны ажылдап кылып турар» – деп, Национал школа хөгжүдер институттуң директорунуң оралакчызы Эрик Норбу чугаалады.
2026 чылдан эгелеп акшаландырыышкынның төлевилелин киирген. Ооң деткимчези-биле 2026 чылдан эгелеп ол номнарны парлап эгелээр арга бар. 2033 чылга чедир 60 ажыг өөредилге номун парлаары планда көрдүнген. Хөгжүм, сан, хүрээлел, бойдус дээн ышкаш эртемнерни уруглар төрээн дылынга өөренип эгелээр. Ол номнарны чаштар садтарындан эгелээш, ортумак өөредилге черлеринге чедир ажыглаар дээрзин ол немеди.
А.ОНДАР.
Ада ТЮЛЮШТУҢ тырттырган чуруу
«Шын» №6 2024 чылдың январь 27
