Туризм дээрге-ле чылыг чурттар, далай, элезинниг эштир черлер эвес-ле болгай. Туризмниң хөй янзы угланыышкыннары бар.
Туризм сайзыраңгай өске чурттар, регионнарга бодаарга, орук аргыжылгазы, чурттаарынга таарымчалыг кылдыр чаагайжыттынган байдалдар тургузар талазы-биле бистиң республикавыс шоолуг чер албайн-даа турар болза, агротуризм азы тыва чоннуң ук-төөгүден көшкүн-малчын амыдыралын туристерге сонуургадыр талазы-биле туризмниң бир угланыышкынынга бодунуң орнун тыва берген. Тываның кайы-даа кожуун-сумузунга малчын аалга туризмниң шак ол хевирин организастап болур. Агротуризмни чедиишкинниг боттандырганының бир көскү чижээ кылдыр Оруспайларның малчын аалын киирип болур.
Тываның эң-не узун дээн тоол-домакта кирген Таңды-Уула сыннарының эдээнде малчын аалга үндезилеп, туристерге дыштанылга баазазын өг-бүле организастаан. Баазаның ады – “Таңды-Уула”. Турисчи баазаның турар чери найысылалдаң ырак эвес болганы таарымчалыг – 2 шак хире үени орукче чарыгдаар. Баазаның ээлери аалчыларны Кызыл хоорайдан уткуп ап болур ийикпе, азы Кызылдан Чеди-Хөл кожууннуң төвү Хову-Аксы суурга чеде бээрге, оон ап алыр.
Турисчи баазада 5 өг тургузуп каан, оларның иштин дыштаныр аалчыларга таарымчалыг кылдыр тыва эт-сеп, эдилелдер-биле чүмнээн. Аъш-чем аймаанга база аалчыларның күзелдерин кичээнгейге алыр – хүнде 3 катап тыва чемнерни белеткеп берип болур. Оон аңгыда, туристерге тыва көшкүн малчын амыдыралдың ужу-кыдыын херек кырында шенеп көөр арганы тургускан. Чижээ, эмдик аът өөредири, аът шалбадаары, тыва ак чем аймаа белеткээри,
ылаңгыя тыва быштак кылырынга мастер-класстар болуп турар. Тыва оюннарның янзы-бүрү хевирлерин таныштырып, ойнаарынга өөредип каар. Аът мунуп алгаш, Баян-Саян даанче азы Доржу-Хөл деп хөлче аян-чорук кылып чедип болур. Турбаазага дыштанып турар үеде Элегес хемге балыктап, сагыш-сеткилди дыштандырып алыр арганы туристерге тургускан.
Шак мындыг тыва чоннуң үндезин амыдыралын таныштырарынче угланган агротуризм азы этнотуризм деп угланыышкынга ажылды организастаар арга тыва чонда бар.
/ И.САНЧАТ.
