Шак ындыг күзээшкинни самбога делегейниң үш дакпыр чемпиону, дзюдо болгаш самбога Россияның алдарлыг спорт мастери Саян Хертек “Шын” солунну таварыштыр республиканың чонунга дамчыдарын дилээн.
Ноябрь 9–12 хүннеринде Ереванга болган самбога Делегей чемпионадынга 58 килге чедир спортчулар аразынга ооң тиилелгези чүгле Тываның эвес, а бүгү Россияның чонунуң хей-аъдын, чоргааралын оттурган болгай.
Ниитизи-биле ол чемпионатка 65 чурттан командалар киришкен болза, Россияның командазы эң-не хөй алдынны (13 алдын, 2 мөңгүн, 3 хүлер медальдарны) чаалап алганын бүгү массалыг информация чепсектеринге ыыткыр чугаалап турганын сагындыраалы.
Делегейде эң-не күштүг дирткен команданың кежигүнү, бистиң чаңгыс чер чурттуувус амгы үеде Москвада чурттап турар. Ол Бай-Тайганың Кара-Хөл чурттуг малчыннар Калдар-оол, Айлаңмаа Хертектерниң дөрт ажы-төлүнүң улуг оглу. Школаны Кызылга өөренгеш, дооскан. Дзюдоже 7 класстан тура тренер башкы Вячеслав Монгуштуң холунче киргеш, шыырак белеткелдиг спортчу кылдыр өзүп келген.
Школа соонда ТывКу-нуң юридиктиг факультедин дооскаш, шериг албан хүлээлгезин Подмосковьеде шериг кезээнге эрттирип турган үезинде, ротаның командири боду база дзюдо, самбо сонуургаар болгаш, Саянның ол спортка хандыкшылын эскерип каан. Ынчалдыр маргылдааларга ол идепкейлиг киржип эгелээн. Бир катап дивизия чемпионадынга Саянның тиилелгезин Россияның сураглыг тренери, бүгү делегей чергелиг спорт мастери Денис Павлов эскерип каан. Оон бээр-ле бо хүннерге чедир ол тренер башкызының удуртулгазы-биле Москвада “Самбо-70” деп спорт болгаш өөредилге төвүнде тренировкалап турар.
Чемпион-биле интернет таварыштыр харылзажып, байыр чедирип, каш айтырыглар салыр аргалыг болдувус:
— Чемпионат-даа диңмиреп эрте берди. Бо хүннерде чемпионнуң сагыш-сеткилин чүү доюлдуруп турар ирги?
— Маргылдаа соонда бичии дыштаныр үени ажыглап, бо хүннерде бажың-балгат септеп, өг-бүлевисте элээн чай чок чоруп тур бис.
— Бо эрткен чемпионатка бодуңарның киржилгеңерни канчаар түңнеп көөр-дүр силер?
— Удаа-дараа маргылдааларга таваржып кээр шыырак удурланыкчыларымга бо чемпионатка база таварыштым. Ынчалза-даа дөрт салыгга шуптузун 8:0 санга тиилеп, хүрешкенимге бодум бүзүревейн турдум. Мындыг база болур чүве-дир аа деп, кайгап турар кижи-дир мен.
— Бо чемпионатка силерни деткип, Тывадан аарыкчылар Ереван четкеш келгеннер болгай.
– Ийе. Ылаңгыя катым, кат-ием Алексей, Вера Хертектерге, хөйге билдингир хирург Вячеслав Ондарның өг-бүлезинге мени деткип келгенинге улуу-биле четтиргенимни илередир-дир мен. Катым черле ындыг кижи, мээң маргылдааларым үспес, каяа-даа чедип кээр. Ачам база маргылдааларны көрүп келгилээр кижи. Ол ышкаш Тывавыстан хөй кижилер смс чагааларынга байыр чедиргенин илередип турган. Шупту тыва чонумга мөгейип, четтиргеним илереткеш, “Шын” солунну таварыштыр бо тиилелгемни Тывам чонунга тураскаадып турарымны чугаалаксадым.
— Улуу-биле четтирдивис! Чаа-ла 36 харлыг чемпионнуң мурнунда тиилелгелер ам-даа хөй дээрзинге бүзүреп турар аарыкчыларыңарга мен база катчыр мен. Тиилелгелериңер, шынап-ла, эвээш эвес. Оларны чедип алырда, бо-ла ажыглаптар чажыт аргаңар бар боор аа?
— “Павловтуң аргазы”. Сураглыг Денис Павлов дээр тренер башкымның айтып берген аргазы черле бүзүрелдиг-дир.
— Ол кандыг арга дээрзин маңаа тодаргайлаваайн. Силерниң чажыдыңар болуп артып калзын. Ооң орнунга, келир үеде амы-хууда планыңар дугайында сонуургап көрейн.
— Өг-бүлевис Москвада турумчуй берген бис. Оолдарымның бирээзи 1-ги класста, улуу – 5-ки класста өөренип турар. Олар база хүрежип эгелээн. Улуг оглум бодунуң килинде шору чедиишкиннерлиг болуп турар. Өөм ишти Аннела Алексеевна өөредилгезин доозупкан, хирург эмчи болур мергежилди чедип алган. Амдыызында практика эртип турар. Келир чылдан бээр ажылдап эгелээр дээн кижи.
— Тываже чанарыңар арай-ла ырак хевирлиг аа?
— Бо чайын, Наадым үезинде, ТР-ниң Баштыңы Владислав Ховалыгдан Тывага самбону сайзырадыр даалга алган мен. Кажан кел дээр болдур, даалгам күүседип черле чанып кээр бис. Амдыызында Москвага оолдарывыс школага эки турумчуп, өөренип, ажыл-агыйывыс шуудадып алзывысса, деп бодалдыг бис. Чогум бичии-ле арга тыптып кээрге, чылдың-на Тывага дыштанып, чанып кээп турар бис. Ол чокта хоржок.
Карина МОНГУШ.
Чуруктарны Саян ХЕРТЕКТИҢ хууда архивинден алган.
“Шын” №88 2023 чылдың ноябрь 18
