Тываның Баштыңы 2020 чыл Тожу кожууннуң хөгжүлдезинге эргилделиг чыл болурун айыткан: көвүрүг тудуу эгелээн, чырыкты шөерин дугурушкан.
Тываның Тожу кожуунун 2023 чылга чедир чырык-биле бүрүн хандырар.
Тываның Баштыңы Шолбан Кара-оол «Интергео» компанияның директорлар чөвүлелиниң даргазы Александр Хлопонинге Ак-Сугнуң чес-порфир чыдынында даг-болбаазырадылга комбинадының тудуу кожууннуң амгы үеде дизельдиг генератордан чырык ап турар улуг суурларын чырык-биле хандырар төлевилелди боттандырары-биле, чонга дыка херек деп бадыткап шыдаан.
«Дизельдиг электрогенераторларны тожуларның уттуптар үези келир дээрзинге бүзүрээр мен. Бөгүн Тоора-Хемче кээр мурнуу чарыында, «Интергео» компанияның директорлар чөвүлелиниң баштыңы Александр Геннадьевич Хлопонин-биле ужураштым. Ак-Сугнуң даг-болбаазырадылга комбинадынче шөер чырык шугуму Тожунуң шупту суурларынга албан чедерин, хол тудуп, дугуруштувус. Бистиң чуртувус ол төлевилелче хөй түңнүг бюджет акша-хөреңгизин салыр болганда, 2022-23 чылдарда төпчүткен чырык хандырылгазынга коштунар кылдыр, чурттакчылыг суурларже чырык дамчыдар шугумнарны дүрген тудуп эгелээрин инвесторлардан чедип алыр мен» — деп, Тываның Баштыңы бодунуң блогунда дыңнаткан.
«Интергео» компания бодунуң адаанда кезээ — “Голевтиг даг-руда компаниязы” КХН таварыштыр делегейде эң хөй чес бар (ооң курлавыры 3 млн. ажыг тонна) Ак-Суг чыдынын шиңгээдир лицензияны алган. Инвесторлар бо чылын даг-болбаазырадылга комбинадын тудуп эгелевишаан, чырык дамчыдар агаар шугумнарын эптээр. Иркутскиниң энергосистемазындан Саян тайгаларынче шөйлү берген шугум 100 километр ажа бээр.
Россияның чаңгыс аай энергосистемазынга Тожуну кожарындан аңгыда, транспорттуң чедингир эвес чоруун шиитпирлээри планнаттынган. 2020 чылдың март 21-де эгелээн көвүрүг Тыва биле кожуунну харылзаштырар. Чер орук-биле кажан-даа аргыжылга бар апаар.
«Тожу – Тываның бир онзагай булуңу. Бистиң тыва ивижилеривисти өскелерден аңгылап, тожу тывалары деп анаа эвес адаан. Чүге? Чүге дизе олар ортулукта ышкаш чурттап турарлар, бир талазында — Саян сыннары, а өске талазында — күчүлүг Улуг-Хем бүзээлеп алган. Бөгүн Тожуже көвүрүгнү тудуп эгелээн. Тус черниң чурттакчылары бүзээлелден үнүп, эрткен үеге улуг секти салганы болур. Көвүрүг барда, оруктар кылдынар» — деп, Шолбан Кара-оол соцчеткилерде бодунуң арынында бижээн.
Объектини тудар эргени ойнап алган тус черниң тудуг компаниязы — «Восток» КХН көвүрүг тудуун эгелээн. Күрүне керээзиниң негелдези езугаар, көвүрүг 2022 чылда ажыглалга кирер ужурлуг, а тудугжулар 2021 чылдың ийиги чартыында, хуусаадан эрте ону дужааптарынга бүзүрелдиг. «Восток» КХН-ниң тудугжулары Тываның найысылалы Кызыл хоорайның улуг көвүрүүн база туткан арга-дуржулгалыг. Компания ынчан ол тудугну чыл ажыг хире хуусаадан эрте дужаап, 60 млн. хире рубльди камнап алган. Ол акшаларны Тожунуң көвүрүг тудуунга киириштирер.
Тыва Чазактың парлалга албаны.#Шын