Өгбелеривистиң маадырлыг чоруктарының дугайында тураскаалдарны кадагалап арттыраалыңар. Бүдүн Тывада шериг чылдарынга тураскааткан объектилерни чаартыр ажылдар чоруп турар.
Чонга төөгүлүг болуушкуннарны мөңгежидип арттырарының бир аргазы – тураскаалдар тургузары. Бистиң чуртувус бо чылын Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 80 чыл оюн демдеглеп эрттирер. Ынчангаш бүгү чуртта, ооң иштинде Тывада, шериг үелеринге тураскаалдарны чаартып, ооң девискээрлерин чаагайжыдар ажылдар эгелээн.
Тывада шупту 1500 хире культурлуг өнчү объектилери бар. Ынчалза-даа бөгүн чугаа чүгле 97 шериг тураскаал дугайында болур. Бир эвес ол санга аңгы-аңгы тус чер дайыннарын кадыптар болза, оларның ниити саны 104 апаар. Ол тураскаал бүрүзү бистиң чаңгыс чер чурттугларывыстың бөгүнгү тайбың дээр дээш кылган маадырлыг чоруктарының дугайында чугаалап турар.
“Ада-чурттуң Улуг дайынының тураскаалдары – ада-өгбелеривистиң маадырлыг чоруун, фашизмге удур демиселин илередип турар. Амгы үеде тулчуп турар оолдар эрес-дидим төөгүлүг дайынчыларывыстың изин изеп турарлар. Кызылда Тиилелге шөлүнде септелге ажылдарын улус эскерген боор. Ында тротуар даштарын солуп, чаа стеланы тургузуп турар. 3264 дайынчының аттары турган болгай. Аңаа немей 1149 шериглеривистиң аттарын сиилбиир. Бистиң эртемденнеривистиң болгаш архив эргелелиниң кылган ажылының түңнелинде база бир стеланы немей киирип турары ол. Ниитизи-биле алырга, хоойлу езугаар тураскаалдарның чаартылгазы чыл санында чоруттунар ужур- луг” — деп, Тываның культурлуг өнчүзүн камгалаар эргелелдиң начальниги Омак Ондар демдеглээн.
Тураскаалдар тускай шынарлыг. Олар кижилерниң хөөнүн көдүрүптер, хей-аъдын киискидиптер. Ынчангаш дайын азы чөрүлдээлер эгелээрге, бир дугаар ээлчегде тураскаалдарны үрээр ужуру ол.
Тускай шериг операциязы болгаш Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 80 чыл ою кижи бүрүзүн бо тураскаалдарга хумагалыг хамаарылгалыг болурунче кыйгырып турар. Субботниктер, хөй-ниити девискээрлериниң каасталгазы болгаш тураскаалдарның чаартылгазы регионнуң бүгү девискээринде кидин түлүк чоруп турар.
Төөгүлүг тураскаалдарны камгалаар талазы-биле харыысалга чүгле тус чер чагыргаларынга эвес, а хамааты кижи бүрүзүнге хамааржыр. Кижи бүрүзү тураскаалдарга хумагалыг болур ужурлуг. Оон оларның үр үеде бүдүн-бүрүн турары хамааржыр. Ада-чурт камгалакчыларынга тураскаалдарны бужартадып, үреп, тоймаглааны дээш, хамааты 3 ай чедир хоругдалга таваржып болур деп сагындыраал. А бир эвес бо таварылга бөлүк кижилерниң киржилгези-биле болур болза, 3 чыл чедир хосталгазын казыдып болур.
О. АК-ООЛ.
Буян Ооржактың тырттырган чуруу.
«Шын» №16 2025 чылдың май 1Опубликовать сейча