Бо хүн чепсектиг хөделиишкиннер аразында чурттап турар Донбасстың чурттакчы чонунга дуза кадары-биле Тывадан эки турачылар аъттаныпкан.
Тываның чурттакчы чону бо хүннерде чуртувустуң таваржып турары нарын байдалдарга боттарының талазындан болдунар-ла деткичени көргүзүп турар. Украинага националист шимчээшкинниң күштелгени-биле, Донецк, Луганскының чурттакчы чонунуң кызагдалга каш чыл дургузунда таваржып келгенин кичээнгейге алгаш, оларны камгалаары-биле база Россияның кызыгаарының айыыл чок чоруун хандырары-биле чуртувустуң Президентизи тускай шериг операцияны эгелээн. Россияның чаныш-сыныш чок туружунга таарзынмайн, куду базар сорулгалыг, барыын чүкте күрүнелер, АКШ чуртувуска, чонувуска удур экономиктиг базыышкын аргаларын ажыглап эгелээн. Ынчалза-даа российжи, ооң иштинде тыва чон Президентиниң шиитпирин бүгү талалыг деткип, чаңгыс аай демниг чон дээрзин херек кырында бадыткаан.
Тывада шериг кезектери, эрге-хоойлу камгалаар органнарның ажылдакчылары ук тускай операцияга Төрээн чурту дээш бир дугаар одуругга барганнар. Ооң-биле чергелештир тыва чон боттарының талазындан деткимчениң бүгү аргаларын боттандырган. Донбасстың чурттакчыларынга ачы-дуза чедирип, амыдыраарынга чугула херек бараан аймаан, акша-көпеекти чыып, мөөң-мөөңү-биле чоруткан. Ооң-биле кады Россияже хорагадал дилеп келген чонга Тывага кээп, амыдырап-чурттап болур байдалдарны тургузарынга белеткел ажылын республиканың удуртулгазы бедик деңнелге боттандырган.
Тываның чону Президент Владимир Путинге быжыг бүзүрелин, ынаныжын илереткенин, чоннуң чаңгыс кижи дег кылдыр хөделип, ачы-дузаны чедиреринче чүткүлдүг болганы бадыткаан. Шериг оолдарга “Кызыл-кош” деп акцияны чарлааш, оларның сагыш-сеткилин өөртүп, хей-аъдын көдүрери-биле, аъш-чем, идик-хеп дээш өске-даа амыдыралга херек бараан аймаан чыып чоруткан. Оон аңгыда улуг-биче чурттакчы чон шериг оолдарга чаагай сеткил долган чылыг сөстерлиг чагааларны база “Фронтуже чагаа” деп акция-биле аъткарган.
Тускай операция чоруп турар девискээрлерге эмчи дузазын чедирери-биле, Тываның хып дээн аныяк, бедик мергежилдиг эмчи оолдары эки тура-биле аъттаныпканнар. Оларны РФ-тиң Күрүне Думазында “Чаңгыс демниг Россия” партиязындан Тываның депутады эмчи Айдын Сарыглар баштап чоруткан. Бо шакта эмчи ооларывыс кызыгаарны эртип келгенин социал четкилеринге дыңнатканнар.
А бо хүн Кызыл хоорайның төвүнде тыва эки турачылар тураскаалының чанындан байырлыг байдалга дайынчы хөделиишкиннер девискээринде Донбасстың чурттакчыларынга боттарының изиг күзели-биле дуза чедирер дээн эки турачыларны чон үдээн.
“Бо күштүг тура-соруктуг, эрес-дидим кижилер бистиң өгбелеривис – Ада-чурттуң Улуг дайынының киржикчилери тыва эки турачыларның алдар-адынга төлептиг салгакчылары-дыр. – деп Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг демдеглээн. - Тываның алдын фондузу. Чаңгысчер-чурттугларымның мурнундан оларга онча-менди, кадык болгаш тиилелгелиг чанып келирин күзедим”.
“Украинаның чонунга дузалаар буянныг ажылывыс 80 чыл эрткенде катап эгелээн-дир деп чугааладым. Тыва чуртуңар төлдери силер деп чүвени утпазын олардан диледим. – деп, ТР-ниң Дээди Хуралының даргазы Кан-оол Даваа бодунуң социал четкилеринге бижээн. - 1943 чылдың сентябрь айда тыва эки турачыларны дайынче үдеп тура, ТАР-ның Биче Хуралының Президиумунуң Даргазы Анчимаа Хертек мынча дээн: «Ада-чуртуңарны эрес-маадырлыг камгалаарыңарны силерге дагзып тур бис. Тиилелге шагы дүрген келири-биле, дайзыннарны кээргел чокка узуткаңар!». Тываның ынчангы удуртукчузунуң ол сөстери бөгүн база катап күштүг болу бергенин эки турачыларга сагындырдым. Эки чорааш, тиилелгелиг чанып келиңер, эки турачылар!”
И.Санчат белеткээн.
