2025 чылда Тываның ветеринария албаны тургустунганындан бээр 95 чылын демдеглеп эрттирип турар.
Ветеринария албанының ажылдакчыларының ажыл-чорудулгазы Тываның көдээ ажыл-агыйынга кончуг улуг ужур-дузалыг. Мал-маганның кадыын хайгаараар, эмнээр, малдың халдавырлыг аарыгларын болдурбас дээш, тускай хемчеглерни баш бурунгаар ап чорудуп турар.
Совет Эвилелинден чаладып келген мал эмчизи Ф.И. Щепетов 1927 чылда Тыва Арат Республиканың ветеринария албанын организастап эгелээн. 1930 чылда мал эмнелгези тургустунган. Ону Тывага ветеринария албанының тургустунган чылы кылдыр санай берген. Бо эмнелгениң ажылдакчылары Ф.И. Щепетовтуң удуртулгазы-биле Тывада мал аарыгларының байдалын хайгаарап, мал-маганны эмнээр, малдың халдавырлыг аарыгларын болдурбас талазы-биле ажылды чорудуп турган.
Мал эмчизи Л.С. Ятловтуң 1936 чылда ажытканы ветеринар-бактериологтуг лаборатория Тыва Арат Республикага ветеринария албан-херээн улам быжыглаан. Кожууннарга улуг эвес мал эмнелгелери ажыттынгылаан.
Тыва Арат Республика, Тыва автономнуг область үезинде ветеринария албаны улам хөгжээн, баштайгы мал эмчилери М.Н. Тадар-оол, И.Т. Кызыл-оол дээш өске-даа тыва мал эмчилери ажылдап эгелээн.
Тыва АССР үезинде 1963 чылда мал аарыглары-биле демисел станцияларын ажыткан. ССРЭ буступ дүшкени-биле Тывага ветеринария албанының ажыл-чорудулгазы кошкааган, ынчалза-даа ветеринария албанының ажылдакчыларының кызымак чоруунуң ачызында соксаваан. Моол-биле кызыгаарлашкак, малдың халдавырлыг аарыглары даштыкы чурттан Россияның девискээринче дамчып кирип кээп болур кыдыг-кызыгаар регионче федералдыг төп база кичээнгейни салып турган.
Тываның ветеринария албанының сөөлгү чылдарда ажыл-чорудулгазының сайгарылгазы халдавырлыг аарыгларга удур баш бурунгаар чорудары көрдүнген ажылдарның чамдыызы кылдынмаанын, ол ажылдарны шуптузун чорударынга специалистерниң чедишпезин көргүскен. Ынчангаш республиканың удуртулгазы ветеринария албанын күштелдирер деп шиитпирлээн. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыгның чарлыы-биле 2022 чылда Тыва Республиканың ветеринария албанын тургускан, ооң материал-техниктиг баазазын быжыглаан, специалистерниң санын көвүдеткен.
Тываның ветеринария албанының тургустунганының 95 чылынга тураскааткан байырлыг хурал август 21-де Сергей Пюрбю аттыг улусчу чогаадылга бажыңынга болуп эрткен. Ветеринария албанынга хөй чылдар дургузунда ажылдаан хоочуннарны, амгы үеде ажылдап, Тываның мал-маганының кадыын камгалаарынга көскү үлүүн киирип турар ажылдакчыларны шаңнап-мактаан.
Ветеринария албанынга ачы-хавыяазы, хөй чылдарда ак сеткилдиг ажылы дээш Тыва Республиканың Баштыңының Хүндүлел бижии-биле ветеринария албанының хоочуннары Антонида Сыргынмайевна Доңгакты, Лидия Намчыл-Доржуевна Ооржакты шаңнаан.
“ТАР-ның ССРЭ-ниң составынче эки тура-биле киргениниң 80 чылы” медальды Тамара Комбуй-ооловна Маныкайга тывыскан.
Россияның көдээ ажыл-агый сайыдының Өөрүп четтириишкин бижиин ветеринария албанының хоочуннары Айлян Сатовна Серен-оолга, Марта Александровна Чанданга, Барынмаа Мөчек-ооловна Моңгушка, “Республиканың ветеринария төвү” албан чериниң Улуг-Хем кожуунда салбырының эргелекчизи Римма Кара-ооловна Оюнга, “Республиканың ветеринария төвү” албан чериниң килдис начальниги Чечен Хемчик-ооловна Ондарга, Кызыл-Мажалыкта ветеринария лабораториязының директору Сайбек Хертекович Кувискаалга, Чадаанада ветеринария лабораториязының мал эмчизи Сендажы Тадыловна Кууларга, Таңды кожууннуң ветеринария салбырының чолаачызы Юрий Седенович Оюнга, Республиканың ветеринария төвүнүң мал эмчизи Адыгжы Александрович Сарыгларга тывыскан.
Россияның көдээ ажыл-агый сайыдының Хүндүлел бижиин Республиканың ветеринария төвүнүң мал эмчизи Лариса Салчаковна Салчакка, ол ышкаш Кызыл хоорайда салбырының ветеринар-фельдшери Баят-оол Демчик-Карбыевич Кара-Салга тывыскан.
Тыва Республиканың ветеринария албанының Өөрүп четтириишкин бижиин ветеринария албанының хоочуннары Дадар-оол Аракчааевич Доңгакка, Людмила Май-ооловна Кончукка тывыскан.
“Тыва Республиканың күрүнениң ветеринария албанының 95 чылы” медаль-биле ветеринария албанының хоочуннары Дармачап Чамыянович Моңгушту, Рина Максимовна Моңгушту, Екатерина Сергеевна Гущинаны, Майор Түлүшевич Санааны, Киим-оол Сакаажыкович Кууларны шаңнаан.
Тыва Республиканың Дээди Хуралының Өөрүп четтириишкин бижиин республиканың ветеринария төвүнүң мал эмчилери Алёна Хурал-ооловна Калдар-оолга, Айдыс Валерьевна Чимбажикка тывыскан.
Тыва Республиканың Дээди Хуралының Хүндүлел бижии-биле Республиканың ветеринария төвүнүң Мөңгүн-Тайгада салбырының мал эмчизи Марьяна Хеймер-ооловна Конзайны, Республиканың ветеринария төвүнүң ажылчыны Аяс Хүрен-оолович Апынны, республиканың ветеринария төвүнүң мал эмчизи Чодураа Владимировна Моңгушту шаңнаан.
Республиканың ветеринария албанының тургустунганының 95 чылынга тураскааткан байырлыг хуралга чыылганнарга Тываның уран чүүлүнүң мастерлери аян тудуп, ыр-шоорну, танцы-самны бараалгаткан.
Ш. ЛОПСАН.
Ада ТЮЛЮШТУҢ тырттырган чуруктары.
2025 чылдың август 28 “Шын” №33
