Чоокта чаа Кызыл хоорайның Вавилин ээтпээнде чуртталга бажыңнарының бирээзинге бүдүн өг-бүле угарлыг газтан хораннангаш, ийи назы четпээн ажы-төл амы-тынындан чарылган дугайында коргунчуг медээ социал четкилерге дыргын тарай берди.
Ооң мурнунда-даа, соонда-даа «Оваарымчалыг, угарлыг газ!», «Артык эвес кичээндириглер», «Амданы-даа, чыды-даа чок өлүм» деп аттар-биле ук темага хамааржыр чүүлдер «Шын» солунга үнүп турду.
Кышкы үеде оваарныр чүүлдер-ле хөй. Оларның бирээзи угарлыг газ. Ооң чылдагааннары аңгы-аңгы. Ынчалза-даа хөй кезиинде хөөзүн аштаваан дунук печкага от салганының уржуундан шак ындыг озал-ондактар болуп турар дээрзи билдингир.
Угарлыг газтан чонну камгалаар дээш, ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика яамызы чогуур ажылдарны кылып чорудуп, печка болгаш хоолай хөөзүн аштаарының курстарын организастап турар. Ук өөредилгени доозуп алган хамааты социал керээ күрүне программазының деткимчези-биле 350 муң рубль түңнүг субсидия акшаны алгаш, печка болгаш хоолай хөөзү аштаар дериг-херексел садып алгаш, бодун боду ажылга хаара тудуп болур арга бар. Бо программаны сонуургап, печка хөөзү аштаарынга өөренип алыр күзелдиглер тус черлерде «Работа России» кадрлар төвүнге чеде бергеш, консультацияны ап болур.
Эрткен 2023 чылда эвээш эвес хамаатылар хөө аштаар дериг-херексел садып алгаш, бодун боду ажылга хаара тудуп ажылдап эгелей берген.
Оларның бирээзи Тес-Хем кожууннуң Самагалдай сумузунуң чурттакчызы Мерген Монгал-биле чугаалаштым.
Мерген 1999 чылда ортумак школаны дооскаш, аңгы-аңгы черлерге аар-саар ажылдар кылып ажылдап чораан. Кожуун чагыргазынга-даа, орук черинге-даа чолаачылап чораан. Сөөлүнде Кызыл хоорайда «Сибпродукт» КХН-ге чолаачы-экспедитор болуп ажылдап турган.
Мерген Монгал 20, 19, 17, 2 харлыг дөрт ажы-төлдүг. Ажы-төлүнүң улуглары студентилер. Бирээзи ХКУ-да, өскези Кызылдың садыг-саарылга техникумунда өөренип турар. Үш дугаары школачы, а эң-не хеймери Самагалдайда «Аян» уруглар садында барып турар. Өөнүң ишти Азира Монгал Тес-Хем кожууннуң социал камгаладылга төвүнде специалист болуп ажылдап чоруур.
Ол ооң мурнунда-ла Самагалдайга кады-кожаларының дилээ-биле улустуң печказының хөөзүн аштап берип чораан. Эштериниң сүмези-биле социал керээ күрүне программазынга киржир деп шиитпирлээн. Документилерин чыггаш, дужааптарга-ла, шаптараазын чокка чөпшээрээн.
Эрткен 2023 чылдың декабрьда күрүнеден 350 муң рубльди алган. Деткимчеге алган акша-төгерии-биле печка хөөзүн аштаар дериг-херекселди чагыдарын чагыдып, садарын садып алган. Чагыткан дериг-херексели кээрге-ле, чагыглар хүлээп ажылдап эгелээринге Мерген белен.
«Кызыл хоорайдан мастер кээп, Самагалдай чонунуң печказының хөөзүн аштап турар. Ол өртээн 2 муң рубль деп турар. А мен чаңгыс чер чурттугларымга 1500 рубльга аштап бээр мен» – деп, Мерген чугаалады.
ТР-ниң Күш-ажыл болгаш социал политика яамызының медеглээни-биле алырга, печка хөөзүн аштаар дериг-херексел садып алгаш, бодун боду ажылга хаара тудар күзелдиглерни деткииринге белен.
Айдың ОНДАР.
«Шын» №6 2024 чылдың январь 27
