«Культура» национал төлевилел күүселдези-биле Тываның Каа-Хем кожууннуң Сарыг-Сеп суурда уран чүүл школазының оран-савазын эде тудуп чаарткан. Регионнуң Баштыңы Владислав Ховалыг база Россияның Маадыры Буян Куулар өөредилге албан чериниң чаарттынган бажыңының байырлыг ажыдыышкынынга киришкен. Президентиниң эгелээшкини-биле 260 ажыг уруглар чогаадыкчы салым-чаяанын сайзырадыр таарымчалыг байдалдарны алган.
Республиканың Баштыңы чаарттынган школаның ажыдыышкыны-биле өөреникчилерге болгаш башкыларга байырын чедиргеш, ук төлевилелди боттандырарынга киришкен кижи бүрүзүнге, ооң иштинде уруглар-биле бодунуң билиглерин болгаш арга-дуржулгазын үлешкен башкыларга сеткилиниң ханызындан өөрүп четтиргенин илереткен.
— Сарыг-Септиң чурттакчылары-биле кады чаарттынган Уругларның уран чүүл школазының ажыдыышкынын демдеглээн өөрүнчүг болуушкунга кириштим. Школа аңаа хөй чылдарда башкылап чораан салым-чаяанныг хөгжүмчү Виктор Ивановтуң адын эдилеп чоруур. Республикада тергиин школаларның бирээзиниң аныяк салым-чаяанныгларны: хөгжүмчүлерни, артистерни болгаш өске-даа чогаадыкчы уругларны кижизидеринге болгаш сайзырадырынга бердинген төөгүлүг. Школаның башкылары башкылаашкынның бедик профессионал деңнелин тургускан. Оларның көвей кезии бо хөгжүм школазын дооскаш, дагдыныкчыларның ажылын улам сайзырадыр дээш, төрээн черинче ээп чанып келгени онзагай деп, Владислав Ховалыг байырлыг хемчегниң соонда бодунуң блогунда бижээн.
Республиканың удуртукчузу чаарттынган школа ам-даа хөй чылдарда аныяк салым-чаяанныгларны хаара тудар, уругларга деткимчени көргүзер, найыралды тывар сорук киирикчи төп болуп артар дээрзинге бүзүрелин илереткен.
Уругларның уран чүүл школазының эрги оран-савазы 1937 чылда туттунган. Ол бажыңга Каа-Хем кожууннуң чагыргазы, ном саңы, Культура бажыңы бодунуң үезинде ажылдап турган. 1962 чылда ажыттынган хөгжүм школазы 1970 чылдан эгелеп уругларның уран чүүл школазы кылдыр эде адаттынган.
Эргижирээн оран-саваны бүрүнү-биле бускаш, тавааның кезик-чамдыызын арттырган. Уругларның уран чүүл школазының чаа бажыңын куруг черден тудуп эгелээн. Чаа ийи каът бажың амгы үениң чырык-чараш аян-хевири-биле кичээнгейни хаара тудуптар. Школаны чаарткан соонда концерт, театр болгаш хореография залдарлыг апарган.
Национал төлевилел күүселдези-биле школаны эде чаартырда, чүгле капитал септелгени чоруткан эвес, а өөредилге организациязын херек хөгжүм херекселдери, дериг-херекселдер болгаш материалдар-биле хандырган. Чаарттынган школа «Композитор» деп чаа фортепианону, баянны, классиктиг ийи гитара болгаш ийи домбраны, үн дериг-херекселдерин болгаш «сольфеджио» кичээлин эрттирер өөредилге материалдарының комплектизин алган.
Уругларның уран чүүл школазы элээн каш угланыышкыннарда өөредилге программаларын боттандырып турар. Башкылар уругларны баянга, домбрага, гитарага, фортепианога, чадаганга ойнаарынга өөредип, хорга ырлаарын, хөгжүм теориязын, хореографияны өөредип, театр болгаш уран чүүлдүң эге билиглерин берип турар.
Школа республика, регионнар аразының болгаш Бүгү-россия чергелиг янзы-бүрү мөөрейлерниң лауреаттары болур уругларның чогаадыкчы бөлүктерин белеткеп, чедиишкинниг ажылдап чоруур. Амгы үеде Уругларның уран чүүл школазында уран чүүлдүң дөрт чогаадыкчы бөлүү бар: «Оле-Лукойе» уругларның «үлегерлиг уран чүүл» театр бөлүү, «Октаргай» хореография бөлүү, «Весёлые наигрыши» башкыларның хөгжүм ансамбли болгаш «Лада» деп уругларның аас чогаал ансамбли.
«Культура» национал төлевилел-биле сөөлгү 6 чылда Тывада 60 ажыг культура объектилерин тудуп, чаарткан.
А. МОНГУШ.
Ада Тюлюштуң тырттырган чуруктары.
«Шын» №11 2025 чылдың март 27
