Бо чылын аарыг-хамчык өршээлдиг болганы-биле чайгы дыштанылгада ажы-төлдү лагерьлерже чорудуп болур апарганы өөрүнчүг болбас арга чок.Тываның уруглар дыштаныр лагерьлеринде бо хүннерде байдал кандыгыл дээрзин республиканың Өөредилге яамызындан сонуургап айтырдывыс.
Республиканың немелде өөредилге албан черлерин сайзырадыр төвүнүң оралакчы даргазы Сергей Лопсан:
– Бо хүннерде Тывада уругларның чайгы үеде дыштаныр 153 лагери белен. Ниитизи-биле чай дургузунда 16 301 уруглар дыштаныр ужуруг. Бо хүнде хүндүскү 135 лагерь ажылдап турар. Ында 11 968 уруг хаара туттунган. Июнь айның 15-тен 18-ке чедир хүннерде дүн-хүн чок ажылдаар 18 дыштанылга лагери ажыттынар. Аңаа 4333 уруг дыштаныры көрдүнген. Ук дыштанылга лагерьлериниң хамааржып турары кожууннарның удуртулгазы, өөредилге эргелели, школа баштаар черлери Росхереглелхайгааралдың негелделерин доозазын күүсеткеш, бөгүн ажылдаар чөпшээрел бижиктерин холда ап турар.
ДЫШТАНЫЛГА ЛАГЕРЬЛЕРИНГЕ КЫМНАР АЖЫЛДААР?
Колдуунда школада болгаш уруглар садтарында ажылдап чоруур башкылар шөлээзиниң үезинде лагерьлерде ажылдап турар болуру чаңчылчаан. Оон аңгыда, Тываның күрүне университединиң башкы талазында өөренип турар студентилер боттарының чайгы дыштанылгазында лагерьлерге ажылдап алыр аргалыг. Студентилерниң аразында чүгле дузалакчы эвес, а кижизидикчи башкы болуп ажылдап чоруур дуржулгалыг студентилер бар. Чүгле башкылар эвес, а аъш-чем кылыр поварлар, аяк-сава, шала чуур ажылчыннар база херек болгай. Ынчангаш Тываның ортумак өөредилге черлериниң сургуулдары лагерьлерниң баштаар черлери-биле керээни чаргаш, акша ажылдап ап турары өөрүнчүг.
АЪШ-ЧЕМ АЙТЫРЫЫ…
Өөредилге үезинде школаларга өөреникчилерге чем белеткеп берип турган ажылчыннар болгаш чем хандырылгазын боттандырып турган хууда сайгарлыкчылар ол-ла ажылын уламчылап, школалар чанында ажыттынган хүндүскү лагерьлерде дыштанып турар уругларны ашкарар-чемгерер айтырыгны харыылап турарлар.
А дүн-хүн чок ажылдаар 18 лагерьни аъш-чем-биле кожууннарның боттарының сайгарлыкчылары хандырар кылдыр дугурушкаш, керээлерни тус тузунда чарган. Лагерь ажыттынарга-ла, хууда сайгарлыкчылар керээ езугаар аъш-чемин эккеп эгелей бээр.
ОРУКТАР…
ТР-ниң Өөредилге база Орук болгаш транспорт яамыларының айтыышкыны езугаар, кожууннар девискээрлеринде турар лагерьлерге чедер оруктарга хамаарыштыр тус черниң баштаар черлери чогуур ажылдарны чоруткан. Оруктарны дескилей үстүрүп белеткээн. Ол ышкаш дүн-хүн чок ажылдаар тайга эдээ черде лагерьлерже уругларны тус черниң школаларының автобустары чедирер болза, Чагытай хөлдүң девискээринде «Орленок», «Чагытай», «Байлак» дээн ышкаш лагерьлерже уругларны хоорайның школаларының автобустары чедирер кылдыр керээни чарган. Ынчангаш уругларны дыштаныр черинге чедир ОЧАШКИ ажылдакчыларының үделгези-биле тускай школачылар сөөртүр негелделерге дүүшкен автобустарга чедирер.
"ЧАГЫТАЙ" ЛАГЕРИ
Галина Сюрюн, «Чагытай» уруглар лагериниң чиңгине директору:
«Уругларның чайгы дыштанылгазынга «Чагытай» лагери белен. 1 дугаар сезон июнь 17-ден июль 7-ге чедир болур. Ниитизи-биле 160 путевка саттына берген. Оларның 130-и республиканың аңгы-аңгы кожууннарындан, а 30-и Кызыл хоорайның уруглары болуп турар. 32 башкы болгаш ажылчыннар уругларны хүлээп алырынга белеткенип, эмчи шинчилгезин эртип доозуп турар. Бир дугаар сезон үезинде лагерьни В. Көк-оол аттыг Национал театрның артизи Айдыс Алексеевич Шойгу удуртуп эрттирерин чөпшээрешкен. Бистиң коллектив хөй кезиинде культура ажылдакчыларындан тургустунган. Ынчангаш дыка солун үелерни уруглар лагерьге эрттирер. Бир болгаш үш дугаар сезоннуң путевкаларын күрүне бистен садып алгаш, кожууннарга үлеп бээр. Ол сезоннарның путевка өртээ – 14385 рубль, а 2 дугаар сезоннуң – 34 муң рубль болур. Ооң өртээниң чартыын күрүне кешбэк деп программа таварыштыр ада-иелерге эгидип бээр. Уруглар хүнде беш катап чемненир. Бир уругнуң хүнде чиир чеминиң өртээ – 640 рубльга дең.
Ук лагерь 1975 чылда туттунган, эрги-даа болза, чылдың-на септелгени кылып, чаартылгаларны немей киирип турар бис. Бо чылын дөртен чаа орунну болгаш өске-даа эт-септи немей саттывыс. Ниитизи-биле дөрт удуур корпус бар. Бир өрээлге-ле 10 уруг чыдар. Дыштанып келген уругларга солун болгаш уттундурбас, ажыктыг чай болзун дээш, бүгү күжүвүстү салып турар бис».
Айдын Ондар.
Чурукту интернет четкизинден алган.