Республиканың девискээринге кыштаглаашкын харның улуг, сооктуң дыңзыг болганы-биле нарын байдалга эрткен.
Эрзин кожуунга база шак-ла ындыг. Ооң мурнунда кожууннуң девискээринге кыжын -60 градус четсе-даа, 1–2 неделя уламчылааш, чавырлып чоруй баар турганын кожууннуң көдээ ажыл-агый эргелелиниң даргазының хүлээлгезин күүседип турар Артыш Шыдыраа демдеглээн: “Мурнунда чылдарда декабрь, январь айларда бичии када соогаш, чоорту чүгээртеп кээр турган. Бо чылын декабрь айның эгезинден тура февральдың төнчүзүнге чедир -60 градустан дүшпээн. Сөөлгү 5–6 чыл дургузунда мындыг узун сооктар черле турбаан. Харның кылыны 30-ден 50 см четкен. Ылаңгыя мурнуу Моол кызыгаарынче чоок черлерниң хары дендии кылын. Сооктуң күштүү малдың чилиинге дээпкен”.
Эрзинчилер чер-чуртунуң кыжы кадыг-дошкун дээрзин билир болгаш, чылдың-на кышка ыяк белеткенип алырлар. Республиканың курлавырындан 1100 дүрүг сигенни бүдүн кыш дургузунда мал чемгерери-биле чедирген. Кызыл кожуундан ам-даа 34 дүрүг сигенни манап турар. Кожуунда мал чеми четчир дээрзин Артыш Шыдыраа демдеглээн. Ооң мурнунда Божалыг деп черге мал кажан-даа чудавайн турган болза, ында база байдал нарын. Көңгүс шыырак мал безин соокка шыдашпайн баарын ол чугаалаан.
Үзүктелиишкин чок сооктар соонда, март айның эгезинде, кожуунга чоорту чылып, хар бичиилеп эрип эгелээн. “Дүъште бичии эрээш, кежээ соой бээрге, эрээн хар дошталы бээр. Мал ону казып шыдавас” – деп, Артыш Шыдыраа чугаалаан.
Республикадан ниитизи-биле 5 тонна 800 литр солярканы үндүрүп берген. Ооң дузазы-биле аалдарже болгаш одарларже оруктарны далбый тыртып, аштап-арыглап турар. Ол ышкаш малчын коданнарже мал чемин чедирерде, база ол кончуг ажыктыг болган.
Эрзин кожуунга кыш узун эртер болганы-биле, мал оолдаашкыны март айның төнчүзүнден апрельдиң ортаа үезинге чедир болур. Амгы үеде аалдарда мал оолдаашкыны 1-ден 3 хуу чедип, чаа-ла эгелеп турар.
Кыштаглаашкын мурнунда кыш ашпас малды аңгылаан түңнелинде, “Бай-Даг” көдээ ажыл-агый кооперативи 5,8 тонна эътти алган. Ол эътти колдуунда республикадан дашкаар керээ ёзугаар садып үндүрүп турарын Артыш Шыдыраа чугаалаан: “Республикадан дашкаар чорудуп-даа турза, кожуун иштинге ярмаркаларга база садып турар. “Бай-Даг көдээ ажыл-агый бүдүрүлге кооперативиниң баазазында шээр мал согар цех ажылдап турар. 2023 чылда Көдээ ажыл-агыйы яамызының грантызы-биле бода мал согар цехти база алдывыс. Ол 2024 чылдың күзүн ажылдап эгелей бээр ужурлуг. Ынчан бода-даа, чылгы-даа малдың эъдин чондан хүлээп алгаш, болбаазырадып эгелээр бис. 2030 чылга чедир планда сүт болгаш дүк болбаазырадыр бүдүрүлге черлерин ажыдар сорулга салдынган” – деп, Артыш Шыдыраа чугаалаан.
Чыжыргана СААЯ белеткээн.
Чуруктар авторнуу болгаш интернеттен
«Шын» №22 2024 чылдың март 23
