Ай-Мерген Ооржактың өскен-төрээн чери – Өвүр кожууннуң Саглы сумузу. Ол бичиизинден-не тыва национал хүрешке сонуургалдыг чораан.
2019 чылда Кызылдың транспорт техникумун дооскаш, шериг амыдыралды ол эгелээн. Инженер-сапер батальонга шериглеп эгелээш, сапер деп мергежилди шиңгээдип алган. Шеригден халажып чанып келгеш, Тываның күрүне университединче дужаап кирип алгаш, өөренип кирипкен. Элээн үе эрткенде, өөредилгезинден шөлээ ап алгаш, РФ-тиң Чепсектиг Күштеринге бараан болур дугайында дугуржулга-керээни чарып алырга, ону Бурятияның танк полугунче чорудупкан. Шериглеп турган үезинде артиллерийжи угланыышкынның квалификациязын өөренип алган.
Ооң соонда Ай-Мергенниң турган дивизиязы Изюмск болгаш Херсон талазынче углапкан. Кадыг-берге тулчуушкуннарны ол кады чораан эштери-биле деңге эрткен. Дайзынның талазындан боолаашкыннар дыңзааш, артиллерийжи дуэль дег апарып турганын ол сактыр. Артиллерийжи болуру – айыыл чок дижири көңгүс шын эвес. Бир эвес күжениишкинниг аткылажыышкыннар үезинде турар чериңни солуп четтикпээн азы чогуур үе-шаанда бир-ле чугула чүүлдү эскербээн болзуңза, өлүмнүг окту ол-ла чериңге алганың ол.
2022 чылдың сентябрьда Херсон облазынга Ай-Мерген Ооржактың турган артиллериязы дайзынның чадаг-шериин чылча шапкан. Ынчалза-даа дайзынны төнчүзүнге чедир чылча шавар бетинде украин шериглер Россияның артиллерийжилериниң турар черин бодунуң улузунга дамчыдып четтигипкен. Ынчангаш Россияның шериглери бооларын октап турар аразында дайзын дрон-разведчик таварыштыр оларның турар черин тодарадыпкаш, чазылдырыпкан.
Ай-Мерген чүгле кызаш дээнин эскерген. Бажынга күштүг согуушкун болган. Ооң соонда шлеми чарлы бергеш, караанче хан агып эгелээн. Бажындан аккан ханны аштавышаан, дайынчы автомобильди камгалап кирипкен. Ийи дугаар частыышкынның бузундузу Ай-Мергенниң хөрээнге болгаш иштинге дегген, ынчалза-даа аныяк дайынчыны ол безин доктаатпаан. Үш дугаар частыышкынның бузундузу ооң будун сый деггеш, черже чыттыр шаапкан.
Бүгү мага-боду хан-даа болза, чаныш-сыныш чок үңгеп чоруп олурган эжин эскерип каан бурят дайынчы, Ай-Мергенни чүктепкеш, каң «чаашкын» адаандан үндүрүп эккелген. Аас-кежик болуп, шак ол үеде кемдээн солдаттар сөөртүп аппар чыткан автомашина таваржы берген. Автомашинаның кузовунче чүдүрүп турганын Ай-Мерген сактып алган. Ооң соонда ол медерелин чидирипкен. Чүгле Москва хоорайда Бурденко аттыг шериг клиниктиг Кол госпитальга ол миннип келген.
Бир дугаарында бажынга дегген бузунду баштың сөөгүн чуура шаап каапкан болган. Ынчангаш баштың сөөгүн титан протез-биле солаан. Дыка хөй бузундулар хөрээнче болгаш ишти-хырнынче киргилей берген. Бузундуларның барык шуптузун ужулган, ынчалза-даа оларның бежи Ай-Мергенниң өкпезинде арткан. Ону кезер болза, дайынчының амы-тынынга айыылды тургузуп болур боорга, хевээр арттырган.
Тыва дайынчының бут кырынга туруп келиринге бүдүн ай үе негеттинген. Шериг эмчилер комиссиязы Ай-Мерген Ооржакты кемдээшкинниң уржуундан дайынга киржир харыы чок деп шиитпирни үндүрген. 2022 чылдың ноябрьда Ай-Мерген Ооржак төрээн Тывазынче чанып келген.
Аныяк оол чанып келгеш, бир-ле дугаарында, ТывКУ-да өөредилгезин уламчылап, үскен кичээлдериниң зачеттарын болгаш шылгалдаларын доозазын дужаагаш, 3 дугаар курсче шилчээн. Оон аңгыда, кадыының байдалын барымдаалавайн, тыва хүрешти уламчылаар деп Ай-Мерген шиитпирлээш, секциялап эгелей берген.
«Салым-чолунга хомудап, сула салдынган, ыглаан ажыы чок. Эр кижи кезээде эр мөзүлүг артар» – деп, Ай-Мерген чугаалаар. Эрткен чылын ол кады чурттаар ынак эжинге душкаш, өг-бүле тудуп амыдырай берген.
ТР-ниң шериг комиссариадындан Эрес-дидим чоруктуң орденин алыр дугайында медеглээрге, Ай-Мерген Оюн-оолович аажок магадаан. Ай-Мерген Ооржакка күрүне шаңналын ооң төрээн чери Саглы сумузунга тывыскан.
Тыва Республикада Шериг комиссариадының медээзинден Айдың ОНДАР белеткээн.
Чуруктарны маадырның архивинден алган.
“Шын” №3 2024 чылдың январь 17
