2023 чылдың декабрь 14-те Москваныы-биле 12:00 шак турда Россияның Президентизи Владимир Путин 19-ку дорт эфирни эрттирип, ооң үезинде хамаатыларның болгаш журналистерниң айтырыгларынга харыылаан. Бо удаада дорт эфирни "Владимир Путин-биле чылды түңнеп тура" деп аттыг улуг парлалга конференциязы-биле каттыштырган. Парлалга конференциязының организакчылары ниитизи-биле хамаатылардан ийи сая хире айтырыг келген дээрзин айыткан. Конференция 4 шак 4 минута үргүлчүлээн, ооң дургузунда дараазында чугула айтырыгларны чугаалажып четтигипкен: ТШО-да байдал, Украинаже чепсек чедирилгези, барыын чурттар-биле харылзаа-хамаарылга, мөөңнээшкин, аъш-чем өртектериниң өзүлдези, чуртта экономиктиг байдал, орук инфраструктуразының хөгжүлдези, Газ секторунда байдал, Олимпиада–2024, уруг дүжүрүлдезинге хоруглар. Ол ышкаш күрүнениң баштыңы амы-хуунуң айтырыгларынга база харыыны берген, а парлалга конференциязының бүгү үезиниң дургузунда В.Путин 67 айтырыгга харыыны берген.
Парлалга конференциязының эгезинде В.Путин бир эвес 2024 чылда катап соңгудуп алза, бодунуң кол сорулгазын адаан: чурттуң бот-догуннаашкынын быжыглаары.
"Россия ышкаш чуртка бот-догуннаашкын чок чурттаары болдунмас. Ооң чурттап келгени муң-муң чылдарында арыг бот-догуннаашкын турбаан. Бот-догуннаашкын быжыглалы дээрге калбак уткалыг билиишкин-дир. Ол дээрге оран-чурт камгалалының быжыглалы, хөй-ниитиниң бот-догуннаашкынының – чурттуң хамаатыларының эрге-ажыктарының, политиктиг системаның хөгжүлдезиниң, парламентаризмниң быжыглалы-дыр " — деп, Владимир Путин санап чугаалаан.
В.ПУТИН — ЧАА МӨӨҢНЭЭШКИН ДУГАЙЫНДА
Мөөңнээшкинниң чаа дүргээниң дугайында айтырыгга харыылап тура, Президент мынча деп медеглээн: "А чүге? Аңаа эргежок чугула хереглел чок-тур".
— Кезик-чамдык мөөңнээшкинниң иштинге келдирткеннер ТШО-га хөлчок эки бодун көргүскеннер, оларның 14-ү Россияның Маадырлары болдулар.
"Мөөңнээшкинниң соонда хамаатыларны эки тура-биле керээ үндезининге хүлээп ап эгелээн. Чыл төнчүзүнге чедир дөрт чүс муң бичии ажыг дайынчыларны чыырын көрүп турган бис, а дүүн меңээ илеткээни-биле алырга, 486 муң кижи болган чорду" — деп, Президент ылавылаан.
БАРЫЫН ЧУРТТАРДАН УКРАИНАЖЕ ЧЕПСЕК ЧЕДИРИЛГЕЗИНИҢ ДУГАЙЫНДА
"Че харын, аазааны ёзугаар 400 танкыны бердилер. А бис оларны узуткап кагдывыс. Украин удур халдаашкынның эгезинден тура Украинаның Чепсектиг күштериниң 747 танкызын болгаш 2,3 куяк машиназын чок кылдывыс.
Амгы үениң Украиназы бодунуң чепсээн барык бүдүрбейн турар, ынчалзажок ону халас кежик дег эккеп берип турар, ынчалза-даа халас кежик кажан-на-бир төнер-ле болгай, бодавыже, бичиилеп төнүп эгелээн хире.
ТШО-НУҢ ЧОРУДУЛГАЗЫНЫҢ ДУГАЙЫНДА
"Кажан бодувустуң сорулгаларывыс чедип алдынганда, ынчан тайбың тургустунар. А сорулгалар өскерилбээн болгай" — деп, Украинада амгы чөрүлдээниң дугайында айтырыгга харыылап тура, россий баштың чугаалаан.
Днепрниң солагай эриинде Крынкиниң девискээринде оперативтиг байдалдың дугайында айтырыгга харыылап тура, В.Путин чугаалаан: "Узун дурту 1200 метр, калбаа 300 метр хире участокче Украинаның чепсектиг күштери кирип келдилер. Чүге ынчанганын, узуткалче бодунуң кижилерин чыгап турарын билбейн тур мен. Ол дээрге чаңгыс талаже орук-тур деп украин шериглер безин боттары чугаалап турарлар. Шериглерге тускай транспортту бээриниң орнунга чүгле хемелерни ажыглап турарлар, а олар үгер-бооларның, дроннарның болгаш өске-даа узуткал чепсээниң хараалында-ла болгай”.
Одесса — орус хоорай-дыр, ону дөгере улус билир, ол хирезинде кевин-херекчок хоозун чүүл чогаадып алгаш, аңаа бүзүреп-ле. А бис ССРЭ буступ дүшкен соонда, оларның ол хоозун сагыштаашкынынга шуут-ла чаңчыгып калган бис, мооң соонда-даа ооң-биле эптежип чурттаарынга белен турдувус.
— Украинада чөрүлдээ ийи алышкының аразында хамааты дайынынга дөмей. Алызындан ап көөр чүве болза, орустар-даа, украиннер-даа чаңгыс чон болур дээрзин Президент сагындырган.
— ТШО-нуң девискээринде фронтунуң шугуму барык 2000 километр деп Президент медеглээн. Фронтуга херек бүгү-ле чүүлдер өй-шаанда долу хемчээлдиг чедиртинип турар дээри болдунмас-даа болза, боттуң бүдүрүлгези өскен, кадагааты чурттар-биле база садыг-саарылганы чорудуп турар. Ооң-биле чергелештир дайынчы хөделиишкиннерде 617 муң кижи хаара туттунган.
БАРЫЫН ЧУРТТАР-БИЛЕ ХАРЫЛЗАА ДУГАЙЫНДА
"Европа-биле харылзааларның экижиишкини чүгле бистен хамаарышпас. Бис харылзааларны баксыратпаан бис. Бистиң-биле харылзааларны баксырадып, бистиң эрге-ажыктарывысты тооп көрбейн, бисти артыкы одуругже кызып үндүрерин оралдаштылар” — деп, күрүнениң баштыңы айыткан.
"Барыын чурттар-биле харылзааны тударынга белен бис. АКШ-ка хамаарыштыр алыр чүве болза, ооң-биле безин харылзаа тударынга белен бис. Ынчалзажок оларның импержи политиказы оларның боттарынга шаптыктап турар-дыр” — деп, Президент чугаалаан.
Дыка хөй европейжи ажылдакчыларны даштындан көөрге, Францияның эрге-ажыктары дээш демисежип, эжелекчилерге удур французтарның удурланыышкынын болдурар дээш, бүгү күштү мөөңнээн генерал де Голль ышкаш көстүрлер. А херек кырында бодун Бирги делегей дайынында ылап-ла маадыр турган, а Ийиги делегей дайынында эжелекчилерниң тура-соруунга чагыртып, коллаборационист болган маршал Петен дег болганнар.
— Россия Франция-биле кады ажылдажырынга белен, ынчалза-даа Макрон хамык харылзааларны хайтадып каан болгай.
Орбан биле Фицо — Россияның талазын туткан политиктер эвес, а чер-чуртунуң эрге-ажыктарын бодаан кижилер дээрзин В.Путин айыткан.
— Доллар биле еврону ажыглаар арганы Россияга кызагдап тура, барыын чүк бодунуң будунче бооланып турар.
Россия шивишкинчи чорукка буруудаткан америк хамаатыларны: эргиде далай чадаг шеригжизи Пол Уиланны болгаш The Wall Street Journal үндүрүлгениң журнализи Эван Гершковичини орнажырындан ойталавайн турар.
— "Соңгу агымнарны", бодавыже, америктер чазылдырган хире.
ЭКОНОМИКТИГ БАЙДАЛДЫҢ ДУГАЙЫНДА
"Россияда бурунгаар шимчээшкинниң даартагы хүнүнге бүзүрелдиң, шыдал-күштүң дазыл-дөстери быжыг. Быжыг дөстерниң курлавырлары хандыртынган” — деп, В.Путин айыткан.
"Күрүнениң даштыкы өрези кызырлып олурар, ол дээрге макроэкономиктиг турум чоруктуң, саң-хөө талазы-биле турум чоруктуң дугайында чугаалап турар. Даштыкы өрелер 46 млрд доллар турганындан 32 млрд долларга чедир кудулаан.
— Харалаан, Россияга инфляция бо чылдың төнчүзүнге чедир 8 хуу өзүлделиг болур хире, ынчалзажок Чазак болгаш Төп банк сорулгалыг көргүзүглерже эглип келир дээш, хемчеглерни ап чорудуп турарлар.
— Россияда ажыл чок чоруктуң деңнели ам безин 2,9 хуу, төөгүге болуп көрбээн чүүл-дүр. Чылдың түңнели-биле боттуг шалың акшазы барык 8 хуу өзүлделиг, а чурттакчы чонда херек кырында бар боттуг орулгалар 5 хуу өзер.
Херээженнерниң уруг дүжүртүр эрге-ажыктарын сагыырынче В.Путин кыйгырган.
— Россияга бичежек саң-хөө организацияларын узуткаан ажыы чок, ооң орнунга олар бүзүрээчел хамаатыларны мегелээринге өй ындыг организацияларның ажыл-чорудулгазын контрольдаар херек.
— Россияның чаа дөрт регионунга — ДУР-га, ЛУР-га, Херсон болгаш Запорожье областарынга — ийиги рыноктуң чуртталга оран-савазынга чиигелделиг ипотеканы нептередири эргежок чугула.
— Чоокку үеде пенсионерлер чуртталга-коммунал ачы-дузазын төлеп турда, олардан комиссия тыртпас апаар.
— Ажылдавайн турар пенсионерлерниң камгаладылга пенсияларын чаа чылдың эгезинден тура 7,5 хуу өстүрер.
— Ыраккы Чөөн чүктүң чурттакчыларынга соңгу чүктүң немелдезиниң дугайында айтырыгны сайыттар кабинединге сайгарып көөрүн В.Путин аазаан.
— Путин чуургаларга өртектер өзүлдези дээш буруузун миннип, ук айтырыг үзе шиитпирлеттинер деп чугаалаан.
— 2023 чылдың түңнели-биле алырга, Россия тарааның эң бедик дүжүдүн алган.
— Россияның аъш-чем талазы-биле айыыл чок чоруу хандыртынган.
ТРАНСПОРТ ИНФРАСТРУКТУРАЗЫНЫҢ ХӨГЖҮЛДЕЗИНИҢ ДУГАЙЫНДА
— 2030 чылда Россияга муң-муң ажыг самолёттарны бүдүрерин планнап турар.
— Дүрген шимчээшкинниг магистральдар чүгле Москва биле Санкт-Петербургтуң аразынга эвес, а мурнуу угланыышкынга көстүп келир.
— М12 Москва – Казань деп төлевирлиг орукта өртектерни хынаарын В.Путин аазаан.
— АвтоВАЗ-тың өртектери октаргайже кылыйтып ушпаан, ынчалза-даа 40 хуудан эвээш эвес өскен.
— Эвилелдешкен Араб Эмираттарынга Aurus класстың төлээлекчи россий автомобильдер хөлчок таарышкан дээрзин Владимир Путин дыңнаткан.
ГАЗА СЕКТОРУНДА БАЙДАЛДЫҢ ДУГАЙЫНДА
—Украинада чөрүлдээде болуп турар чүүлдерге дөмей чүүлдер Газа секторунда чок.
— 2024 чылдың эгезинде Владимир Путин бодунуң турк коллегазы Реджеп Тайип Эрдоган-биле ужуражыр деп турар, ол бүгү ийи чурттарының аразында Газа секторунга хамаарыштыр дөмей туруштарның барын, харылзааны үспейн турарын херечилеп турар.
ОЛИМПИАДА–2024 БОЛГАШ АҢАА РОССИЙ СПОРТЧУЛАРНЫҢ КИРЖИЛГЕЗИНИҢ ДУГАЙЫНДА
— Олимпиада–2024-ке россий спортчулар киришкен турарын Президент демдеглээн.
— Газа секторунда дайын дээш израиль спортчуларны 2024 чылдың Олимпиадазынга киириштирбес дээн саналга удурланып турарын В.Путин илереткен: спорт политикадан дашкаар болгаш улусту эвилелдээр хүлээлгелиг дээрзин ол айыткан.
А. ХЕРТЕК белеткээн
Чуруктарны интернет четкизинден алган.
«Шын» №96 2023 чылдың декабрь 16
