Июнь 27-де Тывага «Россияда ажыл. Янзы-бүрү аргалар үези» деп Бүгү-российжи ажылчын олуттар ярмарказының федералдыг чадазы эрткен.
Кызылда ярмарканың кол шөлү «Сүбедей» спортчу комплекс болган. Ол ышкаш июнь 27-де Тываның кожуун бүрүзүнге база ярмаркалар ажылдаан.
200 ажыг ажыл берикчилери хостуг олуттарын ажыл тып алыр күзелдиг кижилерге таныштырган. Ниитизи-биле 1722 хостуг олуттар Тываның ажыл рыногунда бар болган. Кандыг-даа мергежилдиг кижи азы эртем чок-даа хамаатылар бодунга тааржыр ажылды тып алыр арганы ажыглаан. Даштын агаар изиг-даа болза, сериин оран-савага далаш чокка хостуг ажыл бүрүзү-биле таныжып ап турганнар.
“Мен 42 харлыг мен. 20 чыл дургузунда күрүне албан черинге экономист кылдыр ажылдап келдим. Ам бодумну өске мергежилге азы компанияга шенексеп тур мен. Меңээ тааржыр угланыышкыннар эвээш чүве-дир. Тудуг компаниязынга резюмени арттырып калдым. Долгаар боор деп идегеп тур мен” – деп, Кызылдың чурттакчызы Айыс Донгак чугаалаан.
Эң хөй ажыл олуттары тудуг адырында болган. “Восток”, “Регионстрой”, “Госстройзаказ” дээш оон-даа өске компаниялар боттарынче хамаатыларның кичээнгейин хаара тударын кызыдып турганнар.
Ниитизи-биле аңгы-аңгы адырларга 23 шөлчүгеш ажылдаан. Улустуң улуг сонуургалын казып-тывар компаниялар оттурган. Ылаңгыя “Эльбрусметалл-Литий” компаниязынче ээлчег узун. Эрзин кожуунда Тастыг деп черге литийни казар. Ол дээрге делегейде эң хөй литий шыгжамырларының бирээзи деп санаттынып турар. Ооң курлавыры – 600 муң тонна. Ажылдың эге чадаларында безин компанияга 1 муң кижи херек.
“Мен бүгү назынымда чолаачылап келдим. Туваавтотранска автобустар-даа башкарып турдум. Казып-тывар компанияларга резюмени арттырдым. Тывадан дашкаар вахта-биле ажылдап турар кижилер көвей болгай. Боттарывыстың республикавыста эки шалыңныг вахта ажылдары база бар чүве-дир” — деп, Сергей Моңгуш чугаалаан.
Баштайгы сан-чурагайлар-биле алырга, ол хүн 851 кижи ажылды тып алган. Организацияларның төлээлери ол-ла черге кордакчылар-биле чугаалашкан түңнелинде ажылче тургускан. Ынчап кээрге билдириишкиннер киирген кижилерниң 10 хуузу ажылдыг апарган.
“Ажыл-агый хереглеп азы өске угланыышкынга сайзыраксап турар кижилерге дуза кадары-биле ажылчын олуттар ярмарказы күрүнениң деткимчезиниң бир хевири болур. ТШО-нуң киржикчилеринче, оларның өг-бүлелеринче, ажылчын оруун чаа эгелээр деп турар аныяктарже, арга-шинээ кызыгаарлыг кижилерже онза кичээнгейни угландырган. Күш-ажыл рыногунда кижи бүрүзүнге таарымчалыг байдалдарны тургузарын кызыдып турар бис” – деп, Тываның Чазааның Даргазының оралакчызы Орлан Сарыглар демдеглээн.
Тускай шериг операциязының киржикчилеринге аңгы шөлчүгешти ажылдаткан. Ооң кол сорулгазы – дайынчыларга болгаш оларның чоок кижилерин ажылче хаара тудары.
“Тываның Чонну ажылга хаара тудар төвү ийи аңгы угланыышкын ёзугаар ТШО киржикчилери-биле ажылды чорудуп турар. Олар бистиң албанның учёдунда турар болгаш “Ада-чурттуң камгалакчылары” фондузундан чорудупкан кижилер-дир. Ол хамаатыларны ажыл берикчилериниң хостуг олуттарынче хаара тудуп азы аңгы-аңгы мергежилдерге өөредип, ол ышкаш социал керээ чарарын сүмелеп турар бис” — деп, Тываның Чонну ажылга хаара тудар төвүнүң специализи Сай-Суу Ооржак чугаалаан.
Ажыл берикчилеринге болгаш ажыл дилеп турар улуска дугуржуп алыр арганы бээринден аңгыда, ярмарканың организакчылары онза программаны тургускан. Тываның ортумак профессионал өөредилге черлериниң сургуулдары мергежилдер фестивалын эрттирген. Келир үеде ажылдаар адырларын чогаадыкчы болгаш бот-тускайлаң кылдыр көргүскен. Ол ышкаш ИХЯ-ның, Росгвардияның болгаш ОБЯ-ның ажылдакчылары боттарының хүлээлгелеринге хамаарышкан солун таныштырылгаларны база эрттирген.
Тываның Өөредилге яамызы психологтуг тренингилер болгаш ажылга тааржырын илередир тестилерни организастаан. Чаа школалар көвейи-биле ажыттынып турар болгаш, башкылар чугула херек. Ынчангаш аңгы улуг шөлчүгешти ажылдаткан.
“Кванториум” болгаш “Профессионалитет” деп программалар-биле саттынган школаларда болгаш техникумнарда дериг-херекселдер-биле ярмарканың киржикчилери танышкан. Олар амгы үеде Тывага эң чугула херек, колдуунда көдээ ажыл-агый, үлетпүр болгаш тудуг-биле холбаалыг мергежилдерниң дугайында тодаргай билигни берип турар.
Апрельде болуп эрткен ярмарканың регионалдыг чадазынга 7829 кижи ажыл дилеп келген. Тываның, Красноярск биле Пермь крайларның, ол ышкаш Кемерово облазының ажыл берикчилери 1 муң ажыг хостуг олуттарны чарлаан. Ярмарканың түңнелинде кадрлар талазы-биле специалистер боттарының бүдүрүлгелеринче 563 кижини хаара туткан.
Ярмаркаларже чүгле ажыл дилеп эвес, а консультация алыр дээш кээп турар кижилер база хөй. Чижээ, Адыгжы Соян Кызылдың 5 дугаар гимназиязының онгу клазын дооскан. Ам келир чылын чаңгыс аай күрүне шылгалдаларын дужаарынга белеткенип турар. Ынчангаш кандыг эртемни шилип алыр болза эки деп чүүл ону дүвүредип турар.
“Ажылчын олуттар ярмарказы меңээ дыка солун чүве-дир. Абитуриентилерге болгаш школачыларга профугланыышкын шөлчүгежи база аңгы ажылдап турар. Мен бодум чогум программист болуксап тур мен. Ындыг-даа болза аңгы-аңгы инженер угланыышкыннар база чугула херек деп көрүп тур мен. Организация бүрүзүнде-ле инженер херек деп чарлал бар чүве-дир. Кайы-даа адырда техника-биле холбаалыг специалистер чугула херек деп бодумга демдеглеп алдым. Чаңгыс-даа юрист азы экономист херек деп чарлал мен көрбедим” – деп, Адыгжы Соян чугаалаан.
Ярмарканың сорулгазы – ажыл дилеп турар кижилерни болгаш ажыл берикчилерин каттыштырып, күш-ажыл рыногунда өскерлиишкиннер-биле таныштырып, ажыл тып алыксап турар күзелдиглерге дузалажыр хемчег дээрзин организакчылар онзалап демдеглээн.
Олча ОНДАР.
Авторнуң тырттырган чуруу.
“Шын” №25 2025 чылдың июль 3
