Хөй шүлүктери ырылар апарган чогаалчыларның бирээзи Салим Сүрүң-оол. Ооң элээн каш шүлүктеринге аялгаларны Тываның эң шылгараңгай композиторларының бирээзи Ростислав Кенденбиль бижээн. Кайгамчыктыг салым-чаяанныг чогаалчы биле композиторнуң демнежип бижээни, амга чедир ыраажыларның «аксындан дүшпээн» ырыларының сөстерин бараалгаттывыс.
Сылдыс
Караңгылаан, арыг удаан,
Кадыр элден харап тур мен.
Дээрден сылдыс менче баткаш,
Деңгер-ле бо, ара читти.
Кайда барып дүштү моң дээш,
Хараттындым, чүве-даа чок.
Кара сугже ээге бергеш,
Кайгап калдым, ында-даа чок.
Канчангаш-ла хая көрдүм,
Караам уунда чырык хып тур.
Маңнавышаан, чеде бердим,
Манап турган сылдызым тур.
Кызыл тыным, чүрээм оду
Кыйыымда бо кожа турда,
Дээрден баткан сылдыс дозуп,
Тенип турар кончуумну-даа.
Кара-кара карактар
Бир-ле черге, бир-ле кыска душкан мен.
«Кандыг кыс-тыр, чараш бе?» — деп айтырба.
Биче када чугаалашкан ийик мен.
«Кажан, каяа болган чоор» — деп сиңникпе.
Кара чаңгыс уттундурар ужур чок
Кара-кара карактары кайгамчык.
Кожумаа:
Кайда силер, кайда силер,
Караңгыда сылдыстар –
Кара-кара карактар.
Чаңгыс катап көрүптерге, оларның
Салбайн баар, сорунза дег күжүн көр.
Ынакшылга чагдап көрбээн чүректиң
Ындыг дүрген алзыпканын бодап көр.
Ынчалза-даа оларны мен оскундум,
Ырак-чоокта сураглангаш, тыппадым.
Кожумаа
«Олар улуг хөлчүктер» – деп мактап боор,
Оларны чырык шолбанга-даа деңнеп боор.
Чонувустуң бүгү каазы оларда,
Чуртталгага бүзүрел-даа оларда.
Ындыг болгаш чаштыр черни тыппастар,
Ыяавыла меңээ катап көстүрлер.
"Шын" №52 2024 чылдың июль 13