Бүгү делегейниң шыдыраачылары дүн-хүн дивейн, хонуктуң 24 шагында дургаар ойнап турары интернет платформазы lichess.org сайтта «Тува-запад» деп Тывада бир дугаар онлайн-шыдыраа клувун эрткен 2020 чылдың апрель айда Чадаана хоорайның дугаары 1 школазының шыдsраага тренер-башкызы Арат Даш-оолович Ондар ажыткан турган.
Хамчыктыг аарыг коронавирус кедереп эгелээн үеде, бүгү Тываның шыдыраачылары интернет таварыштыр ойнаарын организастап, олар-ны ол сайтка бүрүткедип алырынга чедир айтып берип турган тренер башкы Арат Ондар шыдыраа сайзыралындан аңгыда, улуг-биче шыдыраачылар аразынга коронавируска удур дээштиг профилактиктиг хемчегни алган деп болур.
Шыдыраачы кижи ойнаксаанда, кужур дилээн теве ышкаш шыдыраалаар эш дилеп, улчуп чоруп бээр…
Эрткен чылын коронавируска удур карантин чарлаптарга, Арат Ондар lichess.org сайтка «Тува-запад» онлайн-шыдыраа клувун тургускаш, аңаа хүннүң-не ийи катап онлайн-турнирлерни эрттирип турганы Тываның «кужурзураан» шыдыраачыларының «кужурун хандырган». Оларны ба-жыңындан үнмейн, бүгү Тыва, Сибирь, Россия хамаанчок, бүгү делегей-ден шыдыраачылар-биле ойнаар, ооң уламындан мергежилин бедидер арганы берген.
Ам бо хүнде Чөөн-Хемчик кожууннуң Шыдыраа федерациязының дар-газы Арат Ондарның lichess.org сайтта тургусканы «Тува-запад» онлайн-шыдыраа клувунда 283 кежигүн бүрүткеткен. Оларның аразында чүгле Тываның шыдыраачылары эвес, Россияның өске регионнарындан, даштыкы чурттардан безин шыдыраачылар хөй.
Эрткен чылдың чайын Тываның экс-чемпиону, Өвүр кожууннуң улуг эм-чизи, шыдыраага Тываның хөй дакпыр, Россияның прокуратура ажыл-дакчыларының аразынга 5 дакпыр чемпиону, баштайгы тыва мастер Валерия Кууларның ачазы Валерий Николаевич Кууларның төрүттүнген хүнүнге тураскааткан «Тува-запад» клувунга эрткен онлайн-турнир деле-гей чергелиг болганы, Ондар башкының тургускан онлайн-клуву делегей чергелиг апарган деп чүвени бадыткаан.
Хамчыктыг аарыг бо чазын кезек чавырлы берген үени ажыглап, Арат Даш-ооловичиниң идепкейи-биле Тыва Республиканың шыдыраага кыскалаткан үе-биле ойнаар (рапид) чемпионадын Чөөн-Хемчик ко-жууннуң удуртулгазы, «Чаңгыс демниг Россия» намының кожуун сал-быры ТР-ниң Спорт яамызы-биле дугурушкаш, кады организастап эрт-тирген.
Ол чемпионаттың түңнелин үндүрүп, тиилекчилерни шаңнап-мактап турар үеде, хөй чылдар иштинде чоннуң ажы-төлүн өөредип келген ачы-хавыяазы дээш тренер башкы Арат Ондарга Тыва Республиканың Дээ-ди Хуралының Хүндүлел бижиин тывыскан.
Кандыг-даа кижи укталып, дөстелип үнген төөгүлүг, төрээн чурттуг, тө-рел бөлүктүг болур.
Арат Ондарның кырган-ачазы Каң-оол Ичин-Норбуевич Ондар Сүт-Хөл кожууннуң алдар-аттыг, ажыл-тудунгур, билдингир кижилериниң бирээ-зи чораан.
Ол ажы-төлүн эртем-билигге чедирип, төлептиг кижилер кылдыр өстүрүп-кижизидип каан.
Уруу Хажыт Каң-ооловна дээди эртемниг орус дыл башкызы база бир уруу Берзат Каң-ооловна Россияның алдарлыг башкызы болганнар. Оолдары Даш-оол, От-оол, Курзат шупту мөге-шыырак эрлер болуп өзүп келгеннер.
Арат башкының ачазы Даш-оол Ондар Сүт-Хөл кожууннуң Начын мөге-зи деп хүндүлүг атты эдилеп чораан болза, ооң кады төрээн дуңмазы Курзат Ондар дзюдо хүрешке баштайгы дээди эртемниг тренер башкы болган. Ол Совет Тываның 40 чыл оюнга тураскааткан тыва хүрешке аныяктар аразынга республикага шүүлген турган. Ооң "аъдының бажы" аныяанда-ла хоя бергени кончуг хомуданчыг болган…
Мөге кырган-ачазын, даайларын дөзеп, Арат Даш-ооловичиниң ортун оглу Артыш бичиизинден тура-ла тыва хүрешке сонуургалын илередип, бодунуң назы-хар бөлүүнге аңгы-аңгы маргылдааларга шүглүп, үжүүр-лежип турар апарган.
Улуг оглу Сеңгин-Чаңгы харын шыдырааже сундулуг болуп, бодунуң на-зы-хар бөлүүнге республикага чемпионнап, шаңналдыг черден черле дүшпес апарган. Ол чүгле Тыва иштинге эвес, Сибирь, Россия деңнелдиг шыдыраа маргылдааларынга база хоомай эвес киржип турар.
Сеңгин-Чаңгы ачазының тургусканы «Тува-запад» онлайн-шыдыраа клу-вунуң база бир башкарыкчызы, билдилиг шииткекчи апар чыдары база солун.
Сеңгин-Чаңгының ачызы-биле Адар-Төш артында кожууннарның шы-дыраачылары хамаанчок, Улуг-Хемден безин шыдыраачылар lichess
org сайтка бүрүткеткеш, «Тува-запад» клувунуң кежигүннери болган.
Олар ам бүгү делегейниң шыдыраачылары-биле интернет таварыштыр ойнап турар апарган.
Арат Ондарның хеймер оглу Демир ам-даа чаш хирезинде база-ла шыдыраага сундулуун көргүзүп, ачазын, акыларын «Шыдыраалаар-дыр че» –дигеш, оларны анаа олуртпас апарганы база солун болгаш чаптанчыг-даа.
Демир Ондар алызы барып улуг шыдыраачы болур деп чүве ооң чаш-даа болза, шыңгыы көрүжүнден безин көстүп турар…
Арат Даш-ооловичиниң улуг уруундан чаш уйнуу база-ла акыларын, өгбелерин дөзээр дээрзинге чигзиниг чок.
Эрткен улуг-хүнде Арат Ондар башкының тургусканы «Тува-запад» он-лайн-шыдыраа клуву lichess.org сайтка Россияның онлайн-шыдыраа клубтарының аразынга болган 1 дугаар лига маргылдаазынга 23 коман-да аразындан 3 дугаар черни алгаш, келир улуг-хүнде Дээди лигага ойнаар эргени чаалап алган. Ол маргылдааның түңнел таблицазының хоолгазын адаанда киирдивис.
Онлайн-шыдыраа маргылдааларының болгаш Тывадан оон-даа өске онлайн-шыдыраа клубтарының, оларның кежигүннериниң дугайында «Шын» солун дараазында үндүрүлгелеринде тодаргай чырыдар.
Тывага баштайгы онлайн-шыдыраа клувун Чадаанадан тренер башкы Ондар Арат Даш-оолович ажытканынга улуг чоргаарланып, бо чүүлдү бижидим.
Мерген АНАЙ-ООЛ
