ТАР-ның 100 чылынга
БИРГИ СОЛУН КАЙДАЛ?
“Шын” солун 1925 чылдың август 31-де "Эрге шөлээлиг Таңды Тыва" деп ат-биле үнген. 1925 чылдың сентябрьда солунну "Тываның шыны" кылдыр эде адаан. Тыва үжүктү чогааткыже чедир солун эрги моол бижиктиг үнүп турган. 96 чыл дургузунда бо хүнге чедир дыка улуг орукту чурттап эрткен. Холуңарда тудуп алганыңар бо солунуңар 19 479 дугаар үндүрүлгези-дир, хүндүлүг номчукчу.
Тываның эң-не улуг өгбе солунунуң баштайгы номерлеринге чүнү бижип турганын билип алыр сорулга-биле, төөгүже хая көрнүп, дилээшкин ажылын ийи чыл бурунгаар эгелээн мен. Чогум эң баштайгы дугаары 1 солунну тывар дээн оралдажыышкыннар түңнел чок болганын маңаа миннип, чугаалаар апаар. Дилээшкинни ам-даа уламчылаар болза, бирги солун дөмей-ле тыпты бээр деп идегээр мен. Аңаа үе херек. Хоор чоннуң аразындан бирле кижи, көрген-билгенин чугаалап, сүмезин кадып, дыңнады бээр боор дээн манаашкын уламчылалдыг. Ындыг-даа болза Тываның Национал архивинде “Тыва үнен” азы "Тываның шыны" солуннуң бирги эвес-даа болза, баштайгы үндүрүлгелери, 5 солун (дугаары 25, 26, 30, 32, 33) харын-даа кадагалаттынып арткан. Ол болза 10 дугаар чылдың февраль, март, апрель, май, июль айларында үнүп турган үндүрүлгелери-дир. Олар шупту эрги моол дылда. Чүге 10 дугаар чыл деп турганын, чоорту номчуй бээр силер, хүндүлүг номчукчу.
ХАРЫ ЧЕРНИҢ ШАҢНАЛЫ
Херектиң ужуру 2019 чылда-ла эгелээн. Ынчан, солуннуң кол редактору турган үемде, "Шын" солуннуң 95 чыл оюнга тураскааткан план-хемчеглер аразынга ,ук солуннуң эң баштайгы эрги моол дылга үнүп турган үндүрүлгелерин очулдурар дугайында ажыл, кол черни ээлеп турган чүве. Ол чылын, Сочиге болган "Бүгү Россия-2019" деп, ХХIII –кү журналистер шуулганынга, Тываның өгбе солунунуң юбилейлиг чылынга тураскааткан таныштырылгазын (перзентация) кылыры-биле, ТР-ниң Национал күрүне архивинден «Шынның» эрги моол дылда үнген баштайгы солуннарының хоолгазын болгаш боттарывыстың белеткеп алганывыс видеороликти чедирген бис. Шынында, чылдың болур бо шуулганның кол программазынче, Россияның улуг регионнарының билдингир солуннары безин белен-селен кирип шыдавас боор чораан. Бо удаада билдингир журналист Н. М. Антуфьеваның алдар-ады биске улуг деткимчени кѳргүскенин, демдеглевес аргажок. Ниити хемчеглер планынче киирер дилегни, Журналистер эвилелинче чоруткаш, деткимчени алгаш, программаже киргеш, “Шын” солуннуң таныштырылгазы дээш улуг шуулганның дээди шаңналын алганывыс, төөгүге артар. Ынчан, ол хире хөй чоннар арзындан ылгалып үнүп кээр, кончуг-даа сүлдези бедик солун-дур деп, бодуум хуумда чоргаарланып, үнелээн ийик мен.
Ол чылдан тура, бүгү-делегей чергелиг апарган шуулганга, даштыкы чурттардан журналистер, оларның аразында Моолдан база делегация келген. Шуулган үезинде, Тываның делегациязының булуңунга делгеп каан турган «Шынның» эрги моол дылда үнген солуннарының хоолгазын моол делегация эскерип кааш, сонуургап номчуур дээш, чаңгыс домак очулдуруп чадаан. Ол байдал бисти-даа, моолдарны-даа кайгаткан. Ол-ла дораан, ол-ла черге кады ажылдажылга дугайында чугаа болган. Эртенинде, 2019 чылдың сентябрь 24-те Моол журналистерниң конфедерациязының даргазының оралакчызы Зулькафиль Маулет биле Тываның журналистер эвлелиниң даргазы Эльвира Лифанова, моол-тыва журналистчи ажыл-чорудулга кылыры-биле, дугуржулгага ат салганнар. Кады ажылдажылганың эң баштайгы базымы ынчан кылдынган. Ажыл улам шуудаар туржук, янзы-бүрү чылдагааннар-биле саадап эгелээн. 2020 чылда, ук солунга утка-шынар чок өскерлиишкиннер, ажыл-агыйдан улус үндүрер чоруктар, планнаан ажылга доора чудук болган. Чаңгыс арга, грант дузазы-биле баштайгы солуннарның очулгазын кылыры арткан.
100 ЧЫЛДА ҮНЕР ДЭЭШ, СААДААН БЕ?
"Тыва-Моол: тѳѳгүнүң сактыышкыннарын болгаш харылзааны кадагалап арттырары". Мындыг аттыг тѳлевилелди ажылдап кылгаш, Тываның Журналистер эвилели 2020 чылда, Президенти грантызынга киришкеш, боттандырар аргалыг болган. Кол утказы - "Шын" солуннуң эрги моол дылга үнүп турган баштайгы үндүрүлгелерин (5 солунну) тыва, орус дылдарже очулдурары база делегей чергелиг чогаалчы Чинагийн Галсанның "Дошкун чылдарның тоожузу" деп номун орус дылче очулдурары, тыва-моол журналистчи харылзааларны быжыглаары. Ч. Галсанның номунунуң очулгазын өске улус кылып турган. Ол дугайында бо материалга киирер медээ менде чок болганы-биле, чүгле солуннар очулгазынын дугайында мында чугаа чоруп турар дээрзин, айтып каайн.
Грантыда айыткан план-хемчеглер ёзугаар бо ажылга моол эртемденнер, журналистер база киржири көрдүнген турган. Ындыг турбуже, ажылды бүдүн чыл дургузунда саадаткан чылдагаан - коронавирус хамчыктыг аарыг нептереп, кызыгаар хагдынып, чурт иштинге безин улустуң аргыжары хоруглуг турган. Үе эрттип, ажылды дужаар хуусаа чоокшулаанда, боттарывыстың эртемденнеривисти хаара тудуп, грант ажылынга киржирин дилээривиске, Тываның гуманитарлыг болгаш социал-экономиктиг тускай шинчилелдер институдунуң башкарыкчы эртем ажылдакчызы, Аяна Анай-ооловна Самдан дузалашкан. Ол эрги моол дылдан тыва дылче, а бодум, тыва дылдан орус дылче, 2020 чылдың октябрьдан, 2021 чылдың январьга чедир кылгаш, дооскан бис. Бо-ла эскерип чоруурга, канчаар-даа кызарга, болбас дээн чүүл, хоржок боор чораан. Эгезинде, бо улуг очулга ажылы саадай бээрге, девидеп, муңгарап-даа турдувус Чүү-даа чүве көрдүнген үезинде болур дээри-ле шын. ТАР-ның 100 чылдаанын демдеглеп турар, юбилейлиг чылда кылган ажылывысты түнээр үе таваржы бергени, харын-даа эки болган-дыр, ындыг болур ужурлуг турган-дыр деп бодал башка кирди.
ХАЙЫРАЛЫГ БИЖИК ДЕМДЕКТЕРИ
Баштайгы солуннарның эге арнында, чижээ, “Дугаары 25 10 дугаар чыл ийи айның 27”, деп бижип турары база онзагай. Чүге 10 чыл деп бижип турганын, эртемден Аяна Самдан мынчаар тайылбырлап турар: “ Ол үениң чыл санаашкынын колдуунда манчы кыдаттың санаашкынынга үндезилеп чорудуп турган. Чижээ, бир хаан дүжүлгеге олуруптарга, ол чылдан тура санаашкын эгелеп турган дээн ышкаш. Баштайгы тыва солунда 10 чыл деп бижип турарының утказы, чаа күрүне – Тыва Арат Республика, 1921 чылда тургустунган болза, ол үеден тура 1931 чылга чедир 10 чыл болганын айтып турары ол. Ынчап кээрде, европейжи санаашкын-биле 1931 чыл болуп турар”.
“Шын” солуннуң төөгүзү Тываның төөгүзү-биле тудуш болганда, чаа күрүнениң канчаар тургустунуп турганын, ынчангы амыдыралының дугайында солун барымдааларны ооң баштайгы үндүрүглеринден номчуп болур. Чижээ, үстүнде бижээнивис эрги моол дылда үнүп турган солун бүрүзү дараазында кыйгырыглардан эгелеп турган:
“Бүгү делегейниң пролетарийлери каттыжыңар
Тыва араттың шыны
Тываның ядыы араттарның эрге-шөлээзи делгерезин
Бо солунну Араттың Хувискаалдыг нам эвилелиниң Төв Хораазындан чеди хонукта бир катап парлап үндүрер
Дугаар 25 10 дугаар чыл ийи айның 27”
Мында, эскерген болзуңарза, чаңгыс-даа бижик демдээ салдынмаан. Чүге дээрге, эрги моол бижик доора дургаар эвес, а үстүнден адаанче бижиир чурумнуг болгаш ындыг. Бо солуннарның очулгазын кылган эртемденге бо талазы-биле дыка нарын байдалдар таваржып турганын ол мынчаар чугаалап турар: “ Очулга ажылын кылып келген үемден бээр, мындыг, нарын очулга кылып көрбээним шын. “Шын” солуннуң баштайгы үндүрүлгелери эрги моол бижиктиг, а херек кырында дылы тыва. Ол үеде бижик-билиглиг улус ховар турган болгаш тыва сөстер аразында моол сөстерни база холуп бижип турган. Ылаңгыя амгы үеде шагда-ла ажыглаттынмайн турар эрги тыва сөстерниң утказын билип алырынга база бергедешкен мен. Бир эвес бижик демдектери салдынган турган болза, домактың кол утказы дораан билдине бээр ийик. А бо байдалда, бүдүн арында чаңгыс-даа бижик демдээ чок турда, медээниң шын утказын үндүрери дыка нарын болган. Бирээде, Тываның төөгүзүнде ады кирген улуг даргаларның чугаазы база кирип турар. Оларның чүнү чугаалаанын шын дамчытпас болза, төөгү материалдарынга хажыдыышкын болуп болур. Ынчангаш ажыл дыка нарын болганын демдеглевес аргам чок”.
Эртемденнин бо чугаазының бадыткалынга, ол үениң Эреңгей сайыды Чүрмит-Дажының “Шынның” дугаары 25 солунга бижип турган доктаалдарының бирээзи:
“Тыва Арат Республиканың он дугаар чылдың ийи айның сестиң хүнүнде күрүнениң Биче Хуралдың тергиилекчилери болгаш чазак чериниң кежигүннери хуралдаан ийи дугаар хуралдың доктаалы
Феодал нояннар болгаш оларга дөмей идегеттерниң хөреңги малын кедергей кайы хамаан чок узуткап турар чорук удаа-дараа көстүп турар ужурундан бо таарышпас чорукту чок кылыр дугайында күрүнениң Биче Хуралдың тергиилекчилери болгаш чазак чериниң хуралынга чугаалашкаш доктаатканы болза мындыг шын эвес чорук-биле хөреңги малды кедергей узуткап турар феодал нояннар болгаш олар-биле бир дөмей идегеттерниң хөреңгизин шуптузун хураап алыр болгаш чер эдилээр эргени казып ол черден өске черже көжүреринден аңгыда эрии хоойлузу езугаар шыңгыызы-биле шииткээри чогуур кырында чүүлдерни хынап күүседир дугайында ажылды тус черлерниң чагырга черлеринге даалга бээри чогуур болгаш чогум кандыг идегет чеже хөреңгини канчаар узуткаан ышкаш чорукту тодаргай даңзылап бижип чазак черинге дыка дүргени-биле дыңнадыр дугайында күүседип шиидери чогуур
Эреңгей сайыт Чурмид-Дажы“
Шак мындыг хевирлиг доктаалдар ийи арын безин чеде бээр. Ол чүүлду домактарга чарып, бижик демдектерин салырындан, төөгүлүг доктаалдарга ол үениң даргаларының кандыг шиитпир үндүрүп турганы дорт хамааржыр. А ниитизи-биле 5 үндүрүлгеде бижип турган чүүлдерниң очулгазын А4 хемчээлинче киирерге, 102 арын болган. Шынап-ла дыка улуг ажыл. Улуг харыысалга. Тыва дылдан орузунче очулдурары чүден дора хилинчек болганын бодум ону кылып тургаш, көрдүм. Бирээде, төөгү материалы болур бо солуннарда, улустун канчаар бижип турганын ол олчаан көргүзер ужурлуг болганда, бижик демдээ чок хевээр арттырарын кызыткан бис. Ийиде, очулганы кылган ужуру-ла, дараазында салгалдарга бо төөгүлүг солуннарга чүнү бижип турганын дамчыдары болганда, боттарывыс бот-башкарнып, эртемден Аяна Самданның саналы-биле бижик демдектерин салганывыс шын.
“ШЫН" СОЛУННУҢ ОНААЛГАЗЫ
Ам, ол үениң солуннарынга чүнү чырыдып турганын кысказы-биле таныштырарга, чаа күрүне тургустунуп турган үеде бөдүүн араттарның сууржу амыдыралче кирип турганы, үжүк-бижикке өөренип эгелээни, бүдүүлүк чоруктан уштунар дээш хам-ламалар, феодалдар-биле демисели болгаш өске-даа. Солун 1000-дан 1500 кезектиг үнүп турган. Солуннуң редакциязынга каш кижи жылдап турганы билдинмес. Колдуунда хөй бижип турган улус Чүрмит-Дажы, Шагдыр-Сүрен, Сонам, Данчай. Оларның аттары доктаалдар адаанда салдынган болур. Солун бүрүзүнүң адаанда "Солун хораазы Шагдаржав, харысаалгалыг эргелекчизи Гомбойн" деп каан. Ол берге үеде “Шын” солун чырыдыышкын ажылын чорударынга эң-не кол рольду ойнап турганын, солунда материалдар бадыткап турар. Ылаңгыя араттарны бижик-билигге өөредип эгелээрде, солунга чаа үжүктү канчаар бижиири, кандыг кожумактарны немээри дээш өске-даа дүрүмнерин айытпышаан, онаалгаларны база берип турган. Ону кылган араттар, солунга келгеш, кылган онаалгазын дужаап, хынадып ап турганы солун. Чижээ,
“Эштер, тыва дыл бижик-биле янзы-бүрү адыгуузун мал болгаш сиген-ногаа болгаш инструмент ышкаш чүүлдерни бир-бирээлеп адап бижээн соонда тус тузунга хөйнүң демдээн салыңар. Бистиң солуннуң хораазынга кээп, канчаар кылганын хынадып көргүзүңер.
Бир дугаар саавыр
Х деп үжүк болза чүгле сөстүң эге кезээнге ажыглаар, чижелээрге xar –хар, xem – хем. Сөстүң ортузу азы сөөлүнге бо х деп үжүктү биживес. Чогум даштыкыдан ол хевээр ажыглаан сөстерге ол х деп үжүк сөстүн эге азы орту болгаш сөөлүнге ылгал чок ажыглап болур. Чижелээрге, Sanxaj Шанхай, Кыдатта хоорай ады, Rudbax Рудбах герман кижи фамилиязы.
Айтырыглар.
- Х деп үжүктү сөстүң ортузу болгаш сөөлүнге бижип болур бе?
- B, d, z, ƶ, g деп үжүктерни сөстүң эгезинге болгаш сөөлүнге бижип болур бе?
- Кандыг сөстерге х деп үжүк сөстүң эгезинге болгаш сөөлүнге бижип болурул? В, d, z, ƶ, g үжүктерни сөстүң эгезинге.
- Бирги чүүлдүң чүвениң ады азы сөске хөйнүң санынга салырга кандыг-кандыг таварылгада lar ler nar ner dar der tar ter деп кожамыктарны немээрил?”
Шак мындыг онаалгалар солун бүрүзүнде (5 үндүрүлгеде дээрим ол) бар. Араттарның үжүк-бижикке өөрениринге солун дыка улуг киржилгелиг болганының бадыткалы.
БӨРҮНҮҢ ОГЛУ ЧҮНҮ БИЖЭЭН
Баштайгы солуннарга доктаал-саавырлар, чырыдыышкын ажылындан аңгыда, даштыкы чурттарда болуп турар болуушкуннарны доктаамал бижип, делегей байдалын чонга таныштырып турган. Ол ышкаш чер-черлерде четпес ажылды сойгалаан кыска шүгүмчүлелдиг материалдар база үнүп турганы солун.Чижээ,
“Чөөн аңгының медээзи-биле дыңнаарга, Тожу кожуунга олурар шагдаа Самбуу-Хөө ол кожууннуң чагырга чериниң чанында тургускан кыстарның түр сургуул уругларын удаа-дараа дүне болурга самыын садарын күзээр хамаатыга черле сускун иштирбес, чыттырбас болдурган дээн. Ында ол көдээниң араттарын дыңнаарга, бо шагдаа эш болза, дээди черден томуйлаткан, бистиң караңгы бүдүүлүк араттарын ортун үлегер-чижек болуру чогуур кижи. Мындыг чорукту үндүрери таарышпас болган дээн. Моон соңгаар эттинер ирги бе, канчаарын кулак салып олурар.
Ыяштың оглу”
Шак мындыг шүгүмчүлелдиг материалдарның адаанга салган чажыт аттары база чаптанчыг. Чижээ, Бөрүнүң оглу, көрген кижи, дыңнаан кижи, сонуургаан кижи, араттың бирээзи, адавастай дээш баар.
Ол ышкаш “Шын” солуннуң дугаары 32 үндүрүүнге ооң ролюнуң дугайында бижээн чүүлдү база киирикседим:
“Чырыдыышкын секторунуң күүседип чогуур чүүлдериниң планы
Парлалга ажылын дугайында
Парлалга болгаш солуннуң ажылчыннарын белеткээр дугайында түр сургуул тургузар.
Тыва чаа чогааткан алфавит-биле ийиден эвээш эвес солунну парлап үндүрер.
Парлалга херээн ажылын эргелээр тускай черни тургузар болгаш чогаалчыларның бөлгүмүн тургузар, ам дораан парлалга күүседир ажылдың планын тургузар.
Чырыдыышкынның беш чылдың проектизин дугайында угаадып билдирер чүүлдерни парлап үндүрер.
Чарлал
Мооң мурнунда парлалганың күжү кошкак, эртемниг кижи чедишпес ышкаш байдалдан Тываның «Шын» деп солуну ону күүседип үндүрүп турбаан. Ам болза парлалганың күжүн харагалзап, ай санында 2 катаптан эвээш эвес солун үндүрүп парлаарын кызыдып турар болгаш бо солунга тус күрүнениң иштики политика арат-ниитиниң ажыл-агыйы, эртем, культура, нам болгаш эвилелдиң байдалы, аңгы демиселиниң чоруу, даштыкының байдалы ышкаш делгереңгейи-биле бижип, арат-ниитиге таныштырып турары чогуур. Аңаа тус черлерниң чазак-чагырга черлери болгаш бөдүүн араттарны, ылаңгыя нам болгаш эвилелдиң үүр хораадан парлап, чогуур чүүлдерни ай санында доктаамал болудуруп, намның Төп Хораазынга эккелдирип, улаштыр хынап парладып чогуур ужур, тус черлерден дужаал-биле солун корреспондентилерин томуйлап, саададып, озалдадырынга чедирбейн болдурарын чогуурундан аңгы ол солун корреспондентилерин саавырын үндүрүп чедирер чорукту кады дыңнадыр.
Намның Төп Хораазы”
ЧЕДЕРЛЭЭР ДЭЭН ЯДЫЫЛАРГА ШЫНЗЫЛГА
База бир солун чүүл, 1931 чылдың июль 28-те үнген дугаары 33 солунда Чедер хөл дугайында база бижип турар. Амгы үеде “Чедер” санаторлуг курортту катап “диргизип” эгелээн ажылдар чоруттунуп турарын билир бис. Ыраккы ТАР үезинде ол хөлге чон дыштанып тургаш, кандыг чурумга чагыртып турганын “Чедер хөл” деп медээде (хөй эвес бижик демдектерин очулга соонда салган) бижээнин маңаа киирери артык эвес боор:
“ ...Чедер хөлге кирерге, үе-мөчү болгаш херээженнер аарыынга дузалыг болур.
Бир чайын ийи аңгы болуп үстүп аржаанга олурар. Баштайгы аңгы 7 айның 1-ден эгелеп 8 айның 5 чедир, ийигизи 8 – 5-тен 9 айның 10-га чедир.
Беш чеди хонукта орун, аъш-чемниг эмчиледирге өртек-хөлезини 180 төгерик болган.
Ай санында 100 төгерик шалың алыр үлетпүрчин кежигүнү база ажыл чок араттар болгаш ядыы аңгының тараачын болза кожууннуң чагырга чериниң шынзылга-бижиин барымдалап, ол өртекти 20 хууга казыыр.
Кадыкшыл камгалаар черден чөпшээрел чок майгын салгаш, хөлге кирип болбас.
Чогуур чөпшээрелди ап, майгын салып, хөлге кирер идегеттер эргежок кадыкты камгалаар черлерге эмчилерге көргүзүп алыр болгаш, аңаа 15 төгерикти хураап алыр.
Чедер санныг чем чок кижилер тус черден белеткээн чемни киоскиден шай база эртенги, кежээки чемни тускай өртек-биле садып алыр. База ынчангаш эмнелгениң янзы-бүрү херекселин бээр.
Чемни киоскиде аржаан суг база бе сүдүнден хымыс ышкаш чүүлдү тускай өртек-биле садар.
Аржаанныг черге кызыл булуң тургузар.
Ол черге янзы-бүрү дыштаныр черлерни тургузар. Чижелээрге, шыдыраа ойнаар, хөглээр болгаш янзы-бүрү оюннар ойнадыр.
Аржаан чанынга бе хымызы база массаж ышкаш черлер тургузар.
Ол аржаанга 2 улуг эмчи үргүлчү турар.
Аай-дедир аарыг тарадыр чорукту кадык камгалаар черге дыңнадыр.
Аржаанче кирер дээн саналдыг кижилер дарый кадык камгалаар черге дыңнадып, орунну эжелээр херектиг.
Ол аржаанга кожуун бүрүзүнден тус бүрү бир-бир кижиниң орнун өртек-төлевир чок үндүрер. Шупту алды орун болур, ында хамааржыр кожууннарның чагырга черлеринден чиңгине ядыыларга тускай шынзылга берип чорудуп, эмчиледир чорукту билир херектиг”
ЧОРГААР, ХЕРТЕШ "ШЫН" СОЛУН
1931 чылда үнген эрги моол дылда “Шын” солуннуң 5 үндүрүлгезинде бижип турган чүүлдер ам, кончуг үнелиг төөгү материалдары болуп турар. Ылаңгыя солуннуң чаа күрүнениң – Тыва Арат Республиканың тургустунарынга, бодүүн араттарның мээ-медерелин шын орукче углаар талазы-биле чорудуп турган чырыдыышкын ажылын үнелээри берге.
Үелер солчур. Амыдырал бодунуун алыр. Кижи назыны-биле алыр болза, хүндүткелдиг Өгбе солун. Ол чүнү көрбээн дээр. Ийе, ылаңгыя эрткен чылда ону түр базынмаан кижи-ле чок. Чаңгыс чылда 6-7 редакторлар солужуп, дыл билбес улус ону базынчактап шаг болган. Ынчалза-даа солун шыдажып үнүп келди.Тыва дылын чидирбээн. Төөгүден бээр кылып келген ажылын уламчылап тур. Уламчылаар-даа.
Көрүп чоруурга, кандыг-ла бир улуг хемчээлдиг эвес-даа болза, ажыдыышкын, чаа чүүл тыпкан, кылган кижилерни, эртемденнерни дораан орден-медаль-биле шаңнап, депшиткен болур. А бо ТАР-ның 100 чылдаан юбилейлиг чылында “Шын” солунга, ооң Тыванының төөгүзүнге улуг ужур-уткалыг киржилгези дээш, чүге орден тыпсып болбас деп?"Шын" солун кандыг-даа бедик шаңналга төлептиг деп бодаар мен.
Кадыг-берге чылдарны шыдажып эрткеш, үениң аайы-биле интернет улуг адаанажылганы тургусса-даа, ам-даа тынын салбайн, төрээн дылында чоргаар үнүп турар солунувус-тур. Тыва чоннуң кол индири, тыва дылывыстың кол кадагалакчызы, тарадыкчызы, суртаалчызы.
Шын сөстү сөглеп чорааш, кажан-даа бажың халайтпайн, чоргаар, хертеш бол, хүндүлүг “Шын” солун!
Карина Монгуш.
#ТАР_ның100чылы#Баштайгысолуннар#Шынсолун#Төөгүлүгсолун
