Декабрь 3 – Бүгү-делегейниң инвалидтер хүнү
Мен миннип кээримге-ле, авам Надежда Сергеевна Донгакка көдүртүп алгаш чоруур чордум. Авамның хеймер уруу болгаш, эрге-чассыг боорумга, холдан дүжүрбес-тир аа деп, бичии кижи кенен сеткилим-биле бодаар турган мен.
Эге класска чаңгысклассчыларым мени магадаар турганнар, чамдыктары: «Сээң магалыыңны, Юлия! Мени база авам холга көдүрер турган болза» – деп чугаалаарга, бодумга чоргааралым улам хайныгар турган.
Бистиң бажыңывыска кижиниң мага-бодун шуптузун көргүзүптер көрүнчүк турбаан, ынчангаш-ла боор, бодумнуң өскелерден ылгалдыымны эскербейн чораан мен. Кым-даа мени инвалид деп чугаалавас чораан.
Ортумак школаже шилчииримге чедир кадыымның байдалы кошкак, арга-шинээм кызыгаарлаттынган деп чүүлдү билбес чораан мен...
Коляскалыг апарган мен. Чаңгысклассчыларым аразынга база-ла тускай кижи болу бердим. Эштерим мени: “Юлия, сээң аяныыңны! Мен база коляскага олуруп алгаш, чайганып чорзумза” – дижир турганнар.
Мээң бодум-биле ужуражылгам угбамның бажыңынга болган. Чайгы дыштанылгамны угбамның чанынга эрттирер дээш, аалдап чорупкан мен. Бажыңче кирип ора көөрүмге, ханада узун көрүнчүк азып каан. Ол көрүнчүкте атпаң-согаң кижи турган. Кайгай берген мен. Топтап көөрүмге, көрүнчүкте кижиниң буттары “австралопитек” бирги кижи дег, ыргак буттарлыг, чиктии сүргей болган. Мен эвес бе дээрге, мээң арным!
Бодумну ынчан танаан мен. Хүнзедир көрүнчүктенип тура хүнзээн мен. Оон авамга дыка хөй айтырыгларны хары угда салган мен: “Авай, мээң буттарым чүге ыргагыл? Чүге мен коляскада олурар мен?” – дээн чижектиг айтырыгларга харыы манаан мен.
Чажымдан кылаштавас, ДЦП деп эмнеттинмес аарыглыг деп авам чугаалады. Оон бээр-ле бодумга кичээнгейлиг апардым. Солун-сеткүүлде-даа, радио-телевидениеде-даа мен ышкаш кылаштавас кижилерни “инвалид” деп адап турар.
А декабрь 3 – Бүгү-делегейниң инвалидтер хүнү деп, билип алдым. Баштай ол хүннүң утказын шын эвес билип турган мен. Инвалид болганы дээш канчап байырлаар боор деп, арай кыдыра бодаар турдум. Чамдык кижилер декабрь 3-те меңээ: “Инвалидтерниң байырлалы-биле чедиишкиннерни күзедим!” – деп байыр чедирер турган.
Мен ол күзээшкиннерни дыңнааш, “инвалид” биле “чедиишкин” деп сөстер дүгжүп болур бе деп айтырыгларны салып, ол темага хамаарыштыр шинчилелдерни кылып эгелээн мен. Сураглыг инвалид кижилерниң допчу-намдарын сонуургаар апарган мен.
Школаны доозупкаш, бодум ышкаш инвалид кижилерниң эрге-шөлээзин камгалаар ниитилел мурнундан төлээзи болур мен дээн бодалым-биле чүглендим.
Москваның Каттышкан Чоннар Академиязының Тывада салбырының “Юриспруденция” факультединче өөренип киргеш, 2014 чылда юрист мергежилдиң дээди эртемин чедип алдым.
Аныяк инвалидтерни деткиксээн сеткилим бар, ынчалза-даа билиим, дуржулгам четпес хирелиг боорга, 2017 чылда Москваның күрүнениң гуманитарлыг-экономиктиг университединиң журналистика болгаш социология факультединче кирип алдым. Ук университет инклюзивтиг университет болгаш, инвалидтерге эптиг, таарымчалыг байдалды тургускан.
Москвага дыка хөй ажыктыг болгаш солун чүүлдерге өөренип алдым. Бо чылын университетти чедиишкинниг доостум.
📢Ажылым дыка солун
Октябрь айдан эгелеп Кызыл хоорайның Деткимче аттыг социал дуза төвүнде ажылдай берген мен. Удуртукчувус Буян Богбалдайович Ооржак. Коллективим инвалидтер-биле ажылдап чоруур болгаш, меңээ чымчак хамаарылгалыг. Ажылым дыка солун, чогаадыкчы угланыышкынныг. Төптүң специалистери социал хандырылга алыкчыларынга “Демография” национал төлевилелди боттандырары-биле дыка хөй солун хемчеглерни болгаш аңгы-аңгы темаларга мастер-класстарны эрттирип турарлар.
Деткимче төвүнүң хоргадал черинде “Паралели” деп танцы бөлгүмү ажылдап турар. Ооң удуртукчузу Онзагай Оюн-ооловна – социал ажылдың кол специализи. Бөлгүмнүң кежигүннери, социал хандырылга алыкчылары кадыкшылга ажыктыг гимнастика, сула шимчээшкиннерни кылып, танцыларны өөренип турарлар. Чоокта чаа приютта “Кабинет красоты” база ажыттынып келген.
Арынны назы-хар аайы-биле таарыштыр шын будуурунуң мастер-класстарын удаа-дараа эрттирип турар.
Социал ажылдың кол специалистери Андриян Монгуш болгаш Яра Сарыглар декабрь 3-те “Неизвестный солдат” хүнүнге тураскааткан литературлуг хемчегни организастап эрттиргеннер. Чогаадыкчы кежээге сураглыг шүлүкчүлерниң С.П. Щипачевтуң, Р. Рождественскийниң болгаш К.М. Симоновтуң дайын дугайында шүлүктерин сагыш-сеткилди уярадып, хөлзедиптер кылдыр аянныг номчуп күүсеткеннер.
Бүгү-делегейниң инвалидтер хүнү таварыштыр инвалидтер-биле чымыштыг ажылдап турар социал адырның ажылдакчыларынга өөрүп четтирдим!
Юлия ДОНГАК.
