Эрткен улуг-хүнде, февраль 20-де, Кыдаттың найысылалы Пекинге 24-кү кышкы олимпий оюннары доозулган.
Тывалар шаг-төөгүден бээр амгы Пекин хоорайны Бээжин деп адап келген. Ынчангаш «Шын» солун чаа доозулган кышкы Олимпиададан спортчу медээлерни база «Бээжинден медээлер» деп бижип келгениниң утказы ында.
Бээжинниң «Куш уязы» деп олимпийжи стадионунга 24-кү олимпий оюннарын хаар байырлыг ёзулал ооң ажыдыышкынындан дудак чок чараш болгаш улуг ужур-уткалыг эрткен.
Олимпиаданы хаап турар ёзулал үезинде Россияның олимпий комитединиң тугун, Бээжинге болуп эрткен кышкы олимпий оюннарының маадыры, аңаа 3 алдын, 1 мөңгүн, 1 хүлер медальдарны чаалап алган Александр Большунов тудуп чораан.
Россияның чыынды командазы эрткен Олимпиадага чаалап алган 32 медалының ниити саны-биле чурттар аразынга 2 дугаар болган. Россия 6 алдын, 12 мөңгүн, 14 хүлер медальдарны чаалап алгаш, Олимпиада бетинде команда мурнунга салып алган планын ажыр күүсеткен.
Медальдарның ниити саны-биле бистиң командавысты чүгле 37 (16 алдын, 8 мөңгүн, 13 хүлер) медальдар чаалап алган Норвегияның командазы ашкан. Германияның командазы ниитизи-биле 27 (12 алдын, 10 мөңгүн, 5 хүлер) медальдарны чаалап алгаш, Россияга четпээн-даа болза, албан ёзузу-биле 2 дугаар чер алганы алдын, мөңгүн, хүлер медальдарның үнези аңгы-аңгы болганындан болган. Ынчалдыр албан ёзузу-биле 3 дугаар болган Кыдаттың командазының медальдарының ниити саны 15 (9 алдын, 4 мөңгүн, 2 хүлер) болган-даа болза, 9 дугаар черде артып каан Россияның командазын ашкан деп санаар.
Россияның чыынды командазы эрткен Олимпиаданың сөөлгү ийи хүнүнде 2-3 хире алдын медальдарны чаалап алган турган болза, оон бедик черни ээлеп болур турган.
Хөккейге, фигурлуг чуңгулаашкынга спортчу танцыга чаалап ап болур ужурлуг турган алдын медальдар салаалар аразындан ышкаш оскундура бергени дыка хомуданчыг болган. Хөккейжилер, төөгүзүнде бир дугаар олимпий чемпионнары болган Финляндияның командазынга 1-2 санга арыг уттуруп алганы, тыва хүрешке болза «мөгениң майыы кадырык» дигени ышкаш болган.
Фигурлуг чуңгулаашкынның спортчу танцы хевиринге Россияның делегейде тергиидеп турар спортчуларын Кыдаттың төлээлери ажып кааны база төөгүлүг болуушкун болган.
Ылап-ла, төөгүден алыр болза, Кыдатка фигурлуг чуңгулаашкын чаа-ла сайзырап эгелеп турда, ооң төлээлерин өске командалар херекке албас үелер база турган. Ам кыдаттар оларны ажып, Олимпиадаларга безин чемпионнап турар апарганнары ол-дур. Спорттуң чамдык, өске, чайгы дээривис хевирлеринче, кыдаттар ам бо хүннерде база кирип эгелээннер. Чижээ, хостуг хүрешке кыдат чемпионнар хамаанчок, шыырак мөгелер безин амдыызында чок. Ынчалза-даа фигурлуг чуңгулаашкын болгаш спорттуң өске-даа хевирлеринге кыдаттар чемпионнап турар апарганын алыр болза, удавас шыырак кыдат мөгелер база көстүп кээр чыгыы…
Россияның чыынды командазын Кыдатка болган Олимпиадага база Россияның күрүне тугун, ыдык ырын ажыглаарын хоруп каан турган. Ынчангаш Россияның чыынды командазы Бээжинден Москваже эглип, чанып кээрге, найысылалдың «ВТБ-арена» стадионунга оларны уткуп, тиилекчилерни алгап-мактаар ёзулалды эрттирген. Аңаа Россияның күрүне тугун, чурттуң ыдык ырызының үделгези-биле олимпий чемпионнары Александр Большунов биле Анна Щербакова көдүргеннер.
Италияның Милан хоорайның чоок-кавызынга дараазында болуп эртер 25-ки кышкы олимпий оюннарынга Россия күрүне тугун, ыдык ырын ажыглап болурун Россияның олимпий комитеди, чурттуң удуртулгазы чедип алыр ужурлуг.
Бээжинге болуп эрткен 24-кү кышкы олимпий оюннарының Россиядан чемпионнарын болгаш шаңналдыг чер алган спортчуларын Кремльге Россияның Президентизи хүлээп алыр, күрүне мурнундан оларны шаңнап-мактаар байырлыг ёзулал ам-даа болбаан. Аңаа оларга аңгы-аңгы маркаларның улуг өртектиг автомашиналарының дүлгүүрлерин тыпсыры база чаңчыл болган. Спортчу тайылбырлакчылар олимпий чемпионнарынга бо удаада база BMW-X5 маркалыг автомашиналарны тыпсыр деп дыңнатканнар. Мөңгүн, хүлер медальдар чаалап алган спортчуларның алыр автомашиналарының марказы дөмей-даа болза, клазы арай куду болур деп турар.
Кышкы-даа, чайгы-даа Олимпиадаларның чемпионнары күрүне мурнундан шыырак акша шаңналдарын база алырлар. Россияның Чазааның тургузуп кааны-биле Олимпиаданың алдын медалы дээш 4 сая, мөңгүн дээш 2,5 сая, хүлер дээш 1,7 сая рубль акша шаңналын спортчулар алыр. Ол шаңнал акшадан үндүрүг тыртпас.
Эрткен Олимпиаданың түңнелдери-биле, чижээ, Александр Большунов 16 сая рубль акша шаңналын BMW-X5 маркалыг автомашина-биле катай алыр. Ооң өртээ база оранчок 5 сая чедип турар деп санаар болза, олимпийжилер аразында «Хаактың хааны» деп ат база алган Александр Большунов Олимпиада соонда миллионер апарганы ол. Ам бо хүнде тываларда Улуг-оол деп шолалыг Большунов Архангельск хоорайда ажылдап-чурттап турар.
Олимпиада болуп турда, ол Росгвардияның капитаны деп атты ээлчег чок алган. Область, хоорай удуртулгазы аңаа чурттаар оран-сава бээри база чугаажок. Чүге дээрге Александр ооң мурнунда Тюменьге ажылдап-чурттап тургаш, ол регионнуң удуртулгазындан 2 өрээл квартира база алган турган чүве-дир. Ам Архангельск облазынче көже бергеш, ооң ат-алдарын делегейге диңмиредир камгалап турар алдарлыг спортчуну область-даа, хоорай-даа удуртулгазы, чону-даа чүү-даа харамнанмайн, деткиир дээрзи чугаажок.
Эрткен Олимпиададан чаңгыс сагыш саарзык артып калган чүүл – фигурлуг чуңгулаашкынга команда аайы-биле олимпий чемпиону болган, чаа-ла 15 харлыг российжи спортчу Камила Валиеваже кара сагыш-биле баш бурунгаар бодап каан, организастыг үндезин чок «халдаашкын» болган. Ооң уржуундан Камила амы-хууда медальга четпейн баргаш, Олимпиада төнмээнде-ле, Москваже чанып келгеш, дараазында хүнден эгелеп маргылдааларга белеткенип кирипкен.
Александр Большунов шаңнал акша дугайында журналистерниң айтырыынга «Олимпиада үезинде шаңнал акша дугайында бодап турган болзумза, медальдар-даа чаалап алдынмас турган» – деп харыылааны, ону ёзулуг Улуг спортчу, төлептиг кижи деп көргүскен.
Эрткен кышкы Олимпиадага Россияның хаакчылары 11 медальды чаалап алганы, Россияның хаактыг чарыш федерациязының президентизи, 3 дакпыр олимпий чемпиону Елена Вяльбениң база улуг ачы-хавыяазы болуп турар. Мооң мурнунда чылдарда, Елена Вяльбе дугайында багай сөстер чугаалаан российжи спортчу комментатор Дмитрий Губерниевке Александр Большунов ол аажок дилеп турза-даа, Бээжинге чаалап алган медальдарынга Олимпиада үезинде шуут хол дээспээни база көргүзүглүг улуг чижек болган…
Россияның төөгүзүнде чаалап алган медальдар талазы-биле эң-не «дүжүткүр» болган Бээжин – 2022 кышкы Олимпиада ынчалдыр төөгүже киргени ол. «Шын» солун Олимпиаданың болуушкуннарын болгаш түңнелдерин солун шөлүнүң шаа-биле номчукчуларынга чырыдып келген. Дараазында Олимпиадаларга чедир байырлыг, эргим өңнүктер!
Мерген КЫРГЫС.
