Михаил МИШУСТИН: ЧАА АРГАЛАР-БИЛЕ КАМГАЛААР

Чоокта чаа Казань хоорайның дугаары 175 гимназиязының өөреник­чилерин  19 харлыг Ильназ Галя­виев боолаан соонда, школаларның айыыл чогун хандырарының хем­чеглерин ап чорударының хөлзээзини Россияның күрүне эр­ге-чагыргазының чадаларының эң бедиинден эгелээш адаанга чедир хайнып үнген.

Россияның Президентизи Владимир Путин өөредилге черлериниң айыыл чогун хандырары-биле, чаңгыс аай тодаргай хемчеглерни ажылдап кылырын болгаш боттандырарын ол ажылга хамаарылгалыг албан черлеринге дааскан. “Өөредилге черлериниң айыыл чогун хандырары ышкаш шупту регионнарга кончуг чугула ажылда айтырыглар ам-даа бары таарымча чок херек-тир” – деп, Владимир Путин чугаалаан.

Өөредилге черлериниң айыыл чогунче болгаш камгалалынче күрүне кичээнгейни угландырып келген. Казань хоорайның дугаары 175 гимназия­зынга болган өлүм-чидимниг болуушкун ол кичээнгейниң четпес талаларын сойгалаан. Чижээлээрге, “РФ-тиң Өөредилге яамызының объектилериниң терроризмге удур камгалалының негелделерин бадылаарының дугайында” доктаалды Россия Федерациязының Чазаа 2019 чылдың август 2-де хүлээп алган. Айыылдыы дээди чергелиг, 100 болгаш оон хөй кижилер кемдеп болур албан черлери боттарының девискээринге айыыл чок чорукту хууда камгалал орга­низацияларының азы Росгвардияның кезектериниң күжү-биле камгалаар хү­лээлгелиг деп бо документиде бижээнинден өөредилге черлеринге айыыл чок чорукту күрүне долузу-биле хандырарын магадылавайн турарын айыыл чок чорук талазы-биле специалистер демдеглээннер. Өөредилге черлеринге айыыл чок чорукту акшаландырарының айырыглары бо документиде база тодаргай эвес дээр­зин олар айытканнар. Кандыг-даа улуг болгаш чугула ажыл-херектерни планнап болур, ынчалза-даа олар акшаландырыышкын чедишпезинден боттанмайн баары билдингир. Өөредилге черлериниң айыыл чогун хандырарынга акша чедишпезинден Россия Федерациязының школаларынга ада-иелер акша чыыр чорук тыптып келген.

Террорисчи халдаашкыннардан школачыларны чаа аргалар-биле камгалаар, бо талазы-биле тускай документини ажылдап кылыры удавас доостур болгаш ону хүлээп алыр дугайында РФ-тиң Чазааның Даргазы Михаил Мишустинниң  дыңнадыы массалыг информация чепсектеринде тарай берген. “Бичии уругларның лагерьлерин болгаш дыштанылга баазаларын терроризмден камгалаарының чаа негелделерин бадыладывыс. Ниити билиг өөредилге организациязы кайда турарындан хамаа­рылга чокка бистиң чуртувустуң шупту школаларының айыыл чогун хандырар негелделерни күрүнениң баштыңының даал­газы-биле ажылдап кылыр” – деп, РФ-тиң Чазааның Даргазы чугаалаан.

Казань хоорайның дугаары 175 гимназиязынга боолаашкын соонда школаларның айыыл чогун хандырарын күштелдирер талазы-биле Россияның өөредилге сайы­ды Сергей Кравцовтуң чагаазындан эгелээш оон-даа өске албан-дужаалдыг даргаларның талазындан айтыышкыннар, негелделер, сүмелер арбын болган. Школаларның директорлары болгаш башкылары янзы-бүрү айтыышкыннарны номчуп четтикпейн-даа турган чыгыы. Чогум-на олар бо аар чүъктү чүктеп чоруур болгай. Чижээлээрге, Казань хоорайның дугаа­ры 175 гимназиязының башкылары өөреникчилерин боттарының амы-тыны, мага-боду-биле камгалап турганнар.

Тыва Республиканың Баштыңының албан-хүлээлгезин түр үеде күүседип турар Владислав Ховалыг база школаларга айыыл чок чорукту хандырарын күштелдирер айтыыш­кыннарны Казань хоорайга коргунчуг болуушкун соонда дораан берген.

Өөредилге черлериниң айыыл чогу дээш харыысалгалыг удуртукчулар боттарының албан-хүлээлгезиниң уу-биле база хурал-суглааларны эрттирип, өөреникчилерниң, студентилерниң айыыл чогун хандырарын, ону канчаар күштелдирерин чугаалажып көрген.

Тываның школаларының болгаш өске-даа өөредилге черлериниң барык хөй кезии видеокамералар, дүвүрээзинниң медээ системалары дээш айыыл-халапты медээлээриниң дериг-херекселдери-биле четчелеттинген.  Ынчалза-даа өөредилге черлериниң айыыл чогунда кол кижилер амга чедир эвээш – айыыл-­халапты бодунуң эрес-дидим чоруу, бедик мергежилдии болгаш чепсек-херексели-биле дуй туруптар камгалакчы.

Амгы үеде школаларның хөй кезиин камгалакчы мергежили чок, камгалал­га херек чепсек-херексели чок кижилер таңныылдап ту­рар. Ёзулуг камгалак­чыларның улуг хемчээлдиг шалыңын төлээринге школаларның акша-хөреңгизи чедишпес. Ынчангаш эвээш шалыңга ажылдаарынга чөпшээрешкен кижилер школаларны таңныылдап турар.

Чогум-на бо чидиг айтырыгны Тыва­ның өөредилге сайыдының албан-хү­лээлгезин күүседип турар Солангы Тамчай терроризмге удур комиссияның хуралынга көдүрген. “Школаларда уруг-дарыгның айыыл чогун хандырары-биле немелде акшаландырыышкынны тып, ону бюджетче киирерин  муниципалдыг тургузугларның удуртукчулары-биле 2021 чылдың апрель айда дугурушкан бис. Ындыг арга-биле 173 школага болгаш 236 уруглар садынга камгалакчы мергежилдиг кижилерни ажылга хүлээп болур апаар бис” – деп, ол чугаалаан.

Школаларга террорисчи чоруктарны болдурбазынга  айыыл-халапты медээлээриниң дериг-херекселдери-биле оларның четчелеттингени дөгүм бооп турар деп чугаалап болур.  Медээлээриниң дериг-херекселдери-биле 161 школа болгаш бичии уруглар садтары, немелде өөредилге болгаш өске-даа өөредилге албан черлери дериттинген. Олардан дүвүрээзин медээзи камгалал төвүнге кээрге, Росгвардияның шериглери террорисчи үүлгедиг болган черже ол-ла дораан үнүп болур.

Республиканың өөредилге сайыдының албан-хүлээлгезин түр үеде күүседип турар Солангы Тамчайның даалгазы-биле өөредилге черлериниң айыыл чогунуң байдалын хынаан. I, II болгаш III категорияга хамааржыр 297 өөредилге черлериниң чүгле 66-зын хууда камгалал организациялары камгалап турар, артканнарын таңныылдар болгаш дежурныйлар хайгаа­рап турары илерээн.

Каа-Хем кожууннуң Сизим, Үжеп-Аксы, Эржей, Эрзинниң Качык суур­ларда эвээш­ өөреникчилерлиг школаларда видеохайгаарал системазы шуут тургус­тунмааны билдинген.

Тывада 488 өөредилге черлери ажылдап турар. Оларның 297-зи азы 70 хуузу  I, II болгаш III категорияның объектилеринге хамааржыр. Россия Федерациязының Чазааның 2019 чылдың август 2-де хүлээп алган “РФ-тиң Өөредилге яамы­зының объектилериниң терроризмге удур камгалалының негелделерин бадылаарының дугайында” доктаалы ёзугаар бо категорияның өөредилге объек­тилерин хууда камгалал организациялары болгаш Росгвардияның шериг­лери камгалаар ужурлуг. Ынчалза-даа бо док­таалда өөредилге черлерин туда камгалаар хууда камгалал организация­ларын акшаландырарының дөстерин тодаргай айытпаан. Ынчангаш  өөредилге черлериниң камгалалын акшаландырарынга будулгаазынныг чүүлдер тывылган.

Террорисчи халдаашкыннардан школаларны болгаш өске-даа өөредилге черлерин  камгалаарының чурумунуң тускай документизин ажылдап кылып, РФ-тиң Чазаа ону бадылап, Россияның Президентизи деткиптер болза, өөредилге черлеринде школачыларга болгаш студентилерге террорисчи үүлгедиглерден айыыл чок байдал тургустунарынга хамыктың мурнунда башкылар ада-иелер идегеп турар.

Шаңгыр-оол Моңгуш.

Чуруктарны интернет четкизинден алган.