Россияның камгалал сайыды Сергей Шойгунуң даалгазы-биле ыраккы Мөңгүн-Тайга кожуунда Ортаа-Хадан, Мөген-Бүрен хемнерни кежир көвүрүглерни шериг тудугжулар кыла берген турган.
Оларның баштайгызын Төп шериг округунуң тудугжулары болгаш Владимир областьтан келген инженер кезээ тудуп дооскан.
Мөңгүн-Тайга кожуунче сургакчылап чорааш Тыва Республиканың Баштыңының албан хүлээлгезин түр үеде күүседип турар Владислав Ховалыг чаа кылган көвүрүгнүң байырлыг ажыдыышкынынга киржип, кызыл кожааны үзе кескен. Ооң соонда чаа көвүрүг таварыштыр аар чүък сөөртүр КАМАЗ автомашиналар баштай кешкен.
"Бо 40 ажыг тонна аар КАМАЗ-тар чаа көвүрүг таварыштыр аай-дедир саат чокка кештилер. Бо көвүрүг Тыва биле кожавыс Даг Алтайны харылзаштырып турар. Иркутскиге кожавыс регионнуң Баштыңы-биле ужурашкаш, чоокку чылдарда ийи таладан бот-боттарывысче орукту кылып эгелээрин дугуруштувус" - деп, Владислав Товарищтайович чыылган чонга дыңнаткан.
Тыва мурнуу таладан Россияның болгаш Моолдуң аразында күрүне кызыгаары-биле кызыгаарланып турар. Моолче кирген ийи орук бар. Тываның соңгу таладан кожалары Хакасия болгаш Красноярск край-биле орук харылзаазы база бар. Барыын таладан кожавыс Даг Алтай-биле орукту септеп, ында чаа көвүрүглерни кылып турары ол. Ам Владислав Товарищтайович Иркутск областьтың Баштыңы-биле дугурушканы езугаар, Тыва биле Иркутск облазының аразынга орукту кыла бээр болза, Тыва шупту кожалары-биле орук харылзаалыг болур-дур.
Шаг-төөгүден бээр тываларның Иргиттер чурту дээри Иркутск облазы-биле орук харылзаазы туруп кээрге, Тываның социал-экономиктиг хөгжүлдези оон-даа дүргедээр дээрзи чугаажок. Чүге дээрге Иркутск облазы чурттуң үлетпүр-бүдүрүлге талазы-биле эң сайзыраңгай регионнарының аразынче кирип турар. Энергетика талазы-биле алыр болза, Россияда эң чиик өртектиг электроэнергия Иркутск энергосистемазында.Тожунуң Ак-Суг чес-молибден чыдымын шиңгээдир "Голевтиң даг-руда компаниязы" Тожуже төпчүткен электри хандырылгазын Иркутск энергосистемазындан киирип кээр деп планнап турар. Ол төлевилел федералдыг чазактың деткимчезин ап, федералдыг бюджеттен дузаны база алган.
Ам Тываның болгаш Иркутск областьтың удуртукчуларының эгелээшкини-биле Тыва биле Иркутск облазының аразынга орук тудуу эгелей бээрге, ону федералдыг чазак база деткиир дээрзи чугаажок.
Иркутск, Байкал, Бурятия болгаш оон улаштыр Ыраккы Чөөн чүкче автомашиналыг чедер дээн чаңгыс чер-чуртугларывыс, сайгарлыкчылар Тыва биле Иркутск облазының аразынга дорт орук кылыптар болза, кайы хире үени, кывар-чаар материалдарны камнап аар-дыр-ону санап, түңнеп-даа болур.
Тожунуң соңгу-чөөн талазында, Тыва биле Иркутск облазының кызыгаарында, Чойган аржаанынче чедери Тывадан Иркутск облазынче дорт орукту кылыптар болза, чиигеп кээрин база демдеглээр апаар.
Чойган аржаанынче сагыш салып, ону чаагайжыдар, сайзырадыр дугайында саналды хөй-ниитижи, эмчи Айдың Сарыгларның деткип турары база Тываның удуртукчузу Владислав Ховалыгның үзел-бодалдары-биле дүгжүп турар-дыр.
Чойган аржаанынче чедери чиигеп кээрге, тыва чонга улуг буян боор.
Тываның барыын талазында, ыраккы Мөңгүн-Тайга кожуунга көвүрүг ажыдып тура, Владислав Товарищтайович Тываның чөөн талазынче орукту ажыдарын бодап, ол дугайында дугуржулгаларны кылып, ол талазы-биле ажылдап эгелей бергенин чонга дыңнатканы кончуг өөрүнчүг-дүр!
Ынчангаш Тывавыстың ам бо хүнде удуртукчузу Владислав Товарищтайович Ховалыгның ажыл-херээ бүдүп-ле турзун деп күзээр апаар.
Мерген КЫРГЫС белеткээн.
