Тыва Арат Республиканыӊ үндезилеттингенинден бээр 100 чыл болган төөгүлүг байырлал өг-бүле бүрүзүнге онзагай болуушкун бооп артар. Ук улуг байырлал Чыкай аймакка база бодунуу-биле тускай, чараш белекти сөӊнеп берген.
“Россияныӊ иелери» Бүгү-россияныӊ хөй-ниити шимчээшкининиӊ Тыва Республикада регионалдыг салбырыныӊ 2020 чылда чарлап эрттиргени мөөрейиниӊ түӊнелдери-биле Тес-Хем кожууннуӊ Шуурмак сумузунуӊ Куран арбаныныӊ чурттакчызы, 9 ажы-төлдүӊ авазы, 76 харлыг хоочун Саяна Белекеевна Чыкай (Нурзат) I чергениӊ “Маадыр-ие” хөрек демдээнге төлептиг болган. Иеге үрде манааны күзенчиг, бедик шаӊналды “Россияныӊ иелери” Бүгү-россияныӊ хөй-ниити шимчээшкининиӊ Тыва Республикада салбырыныӊ даргазы Эвелина Семис-ооловна Байсклан байырланчыг байдалга тывыскан.
Саяна Чыкай – Таӊды кожууннуӊ Кызыл-Арыг суурга 1945 чылдыӊ январь 7-де 9 ажы-төлдүг ажылчын өг-бүлениӊ 5 дугаар уруу болуп төрүттүнген. Күш-ажылчы намдарын 14 харлыында Кызыл-Арыгныӊ 7 чыл школазынга аштакчылап ажылдаанындан эгелээн.
1964 чылда Эрзинниӊ Бай-Даг чурттуг малчын уктуг Окчаа Иргитович Чыкай-биле өг-бүле болуп, кудазын дүжүрген. Оон-на аныяк малчыннар Бай-Даг сумузунуӊ “Чаа-Орук” совхозунга 3 база 4 дугаар хойжу бригадаларга үре-түӊнелдиг хойжулап, хөй ажы-төлүн өстүрүп, тайбыӊ-ишчи ажылын уламчылааннар. Мал ажылындан аӊгыда, Саяна Белекеевна совхозчуларныӊ демнешкен сезон ажылдарынга идепкейлиг киржип, Ямаалыг ховузунда сурагжаан тараалаӊ турлагларга поварлап, Сувураада Кочетов аттыг сүт-бараан фермазынга таӊныылдап, аӊаа дакпырлай клубтуӊ кызыл-булуӊун эргелекчилеп ажылдаан.
Эрес-шудургу ие, 1988 чылда ханыныӊ базыышкынынга чартыктай соктуруп, кадыыныӊ байдалы-биле 1-ги бөлүктүӊ инвалиди апарып, чыттыр аараан. Ажы-төлү ам-даа чаш ие аар аарыгга удур туржуп, аржааннап, кызып эмненип чорааш, кадыын экижидип алган.
Ажы-төлүнүӊ база чоок кижилериниӊ аас-кежии болуп, сагыш сеткили чымчак, буянныг ие, 30 ажыг чылдар дургузунда чаш салгалынга үлегер болуп, бергелерге алыспайн, уруг-дарыыныӊ кижизидилгезинче, өөредилгезинче улуг киржилгелиг, оларыныӊ чедиишкиннериниӊ кол деткикчизи болган.
2000 чылдан эгелеп, Саяна Белекеевна өг-бүлезиниӊ кежигүннери-биле ногаа тарыырынга, мал өстүреринге таарымчалыг Тес-Хемниӊ Куран деп чараш сууржугаштыӊ хамаатылары болганнар. Эптиг, чымчак, чагыг-сүмелиг ие, үр болбайн, көжүп чурттаан сумунуӊ үндезин амыдыралынче кирип, арбанныӊ социал амыдыралын экижидеринче сагыш салып, бодунуӊ өмүнээзинден хөй ажы-төлдүг өг-бүлелерге шупту таланыӊ ачы-дузазын көргүзе берген. Оон аӊгыда, аныяандан-на уран чүүлге салым-чаяанныг иениӊ бижээни чогаалдары, шүлүктери база барымдаалыг төөгүлери тус черниӊ база республика солуннарынга парлаттынып эгелээн.
Авазыныӊ амгы чедиишкининге амырап байырлап уткаан ажы-төлү Россия чергелиг чарлаттынган хөй ажы-төлдүг иелер аразында мөөрейже киржири-биле деткимчени берген төрээн Бай-Даг суму, Эрзин кожуун чагыргаларынга, Шуурмак суму база Тес-Хем кожуун чагыргаларынга, Тес-Хемниӊ херээженнер чөвүлелинге, Россияныӊ Почтазы федералдыг албан чериниӊ тус черде салбырынга, Тыва Республиканыӊ Дээди Хуралынга (парламентизинге), ТР-ниӊ Күш-ажыл болгаш социал политика яамызынга, ТР-ниӊ база Кызыл хоорайныӊ Хоочуннар чөвүлелдеринге база Тыва Республиканыӊ Хөй-ниити палатазынга өөрүп четтиргенин “Шын” солун дамчыштыр илередип турар.
Чаяна ЧЫКАЙ, Маадырныӊ хеймер уруу.
Чуруктарны Евгений Арагат тырттырган.
