Космонавтика хүнүнге уткуштур
Интернетте ажыы-биле Американың Ак-бажыңының парлалга албаны мынчаар айыткан. АКШ-тың Президентизи Дональд Трамп айның болгаш дээрниң делгемнериниң өске-даа курлавыр, байлаан сайгарары-биле чарлыкка ат салган, спутниктиг шинчилелдерни чорудары бүгү улустуң хөреңгизи-дир деп турар.
Февраль эгезинде Трамп конгресстен Марс биле Айже ужар пилоттарны акшаландырарын дилээн. Программаны күүседири эргежок чугулазын «Айга бир дугаар херээжен база бир дугаар америк астронавтар четсин база Америка Марска тукту азыптар, делегейге бир дугаар чурт болур» – деп дыңнаткан.
1979 чылда-ла, КНО-ның Генассамблеязының резолюциязынга айның болгаш дээрниң делгемнериниң өске-даа курлавыр, байлаан шиңгээдириниң дугайында кады ажылдажылганы көрүп тура, делегей делгемнериниң байлаан чөптүг ажыглаары бүгү улустуң хөреңгизи-дир дээрзин тодаргай көрген.
2019 чылда-ла, «кандыг-даа арга-биле» Айже ужудуушкунну кылырын Трамп четтикпейн, ооң чарыгдалын санап, күженип келген. Кыдыындан Австралия база деткип чыдар.
Бөдүүн номчукчу кара хөрээ-биле бодап олурарга, кым-на дүрген ону деткиптер ирги, өске чурттар база Америкадан чыда калбайн, Айның болгаш дээрниң делгемнериниң өске-даа курлавыр, байлаан коммерциялыг байдал-биле дүрген шиңгээдирин күзей бээр чадавас дээр хөөннүг, өскелерниң чилбизин хайындырып турар.
Совет үе буурап турда, капиталистиг кара рынок бисти ойтур-доңгайтыр ужур таварып келген үеде, база төп черлерниң медеглелин номчуп олурарымга, агаар делгемнерин хуужударын чедип алырын күзеп турганнар база бар. Бир эвес ынчап баар болза, тынар агаарывыс дээш база төлээр апаар бис.
Ниитизи-биле делегейде чоннарның, капиталисчи чурттарның каш-каш чылдар өттүр стратегтиг (кандыг-даа талазы-биле) байдалын бодап олурарга, аай-дедир хадаан салгын-хат дег, оожургал чок.
Бөгүн бүдүн делегей чоннары коронавирус дээш хөлзеп турда, Америка Айже дүрген чедип алырын мурнадып чыдар. Ол ынчап турда, космостуң делгемнеринче мынчаар шургуур болза, айыыл база бар. 2020 чылдың бойдус халаптары база болу берги дег (чер шимээшкини), дээрден күзеп манааны «метеорит»-даа кырывыска дүшсе хөңнү...
«Тенек баш бут амыратпас» деп, тыва өгбелерниң мерген угаадыы бар.
Ниити Тыва чонумдан дилээм: бистер ышкаш эвээш санныг чон арага-дары, наркомания деп чүүлге алыспайн, демивис, күжүвүс быжыктырып, бот-боттарывыска карак-кулак болуп, космос делгемнеринче үндүр угаан-сарыылывыс дескиндир бодап, тос чүстүг, долгай-кара дураныңар (соталыг телефон) холдан салбайн, дөрт чүктү хайгаарап, изиг, чылыг тыныш кайын кээп болурун бодап чорза эки. Кадагааты чурттар космосту бис чагырар бис дээн хөөнү ыңай турзун…
Бо бүгүнү хандыр бодап ора, бөгүн чер-девискээривис, чурт-байлаавыстың езулуг бурун ээлери бис бе, азы кымнар бис? – дээн айтырыг чамдыкта дүвүренчиг. Черге хамаарылгавыс дыка куду. Оода черивисти чөптүг ажыглап, өг-бүлелер калбаа-биле тараа, картошка курлавырларын-даа болза шөлдерге тарып, огород-дачаларывыс чөптүг ажыглап көрээлиңер.
2020 чылдың чазы айыылдыг хамчыы-биле сагыжым кергедип, мээң тыва чонум коронавирустан бүгү сагыш-сеткили, мага-боду-биле камгаланып, «Кадык республика» деп атка төлептиг болзун. Маңаа улай мындыг шүлүүм дарый төрүттүндү:
Дагларда хар чүм хевээр,
Даштын чаап тур, элдеп,
Частың чиктиин кайгап-ла,
Чааскаан ор мен, шылагзып,
Элдептиг час келген-дир.
Эргинимде кыш хевээр.
Хамчык аарыг, карантин,
Кажан соксап, оожургаар.
Хар-суг эрээш, хир-чамны
Арылдыр чуп каапсын, че.
Чаъс ам-даа чаап-ла тур
Чагзын харын, чут арызын!
Лидия Иргит очулдурган.#Шын
