Политиктиг допчулал
2021 чылдың сентябрь 17-ден 19-ка чедир болуп эрткен соңгулдаларга Тыва Республикага 164526 соңгукчу киришкен. Ол дээрге Тывада бүрүткеткен соңгукчуларның 83,23 хуузу болуп турар.
Оларның иштинден 39705 соңгукчу (24,13 хуузу) соңгулда чоруп турар оран-савадан дашкаар соңгаан.
Тыва Республиканың Соңгулда комиссиязының «Шын» солунга сентябрь 21-ниң 10.00 шакта берген медээзи-биле:
Россия Федерациязының Федералдыг Хуралының Күрүне Думазының депутаттарының соңгулдаларынга «Чаңгыс демниг Россия» партиязы бүгү Тываның чонунуң хөй кезииниң деткимчезин ап, бүзүрелдии-биле тиилээн.
Соңгулдаларга киришкен партиялар аразындан «Чаңгыс демниг Россия» намы дээш соңгукчуларның 85,34 хуузу бадылаан.
Тываның чаңгыс мандаттыг соңгулда округундан база-ла «Чаңгыс демниг Россия» намының төлээзи Айдың Николаевич Сарыглар соңгукчуларның үннериниң 74,43 хуузун чаалап алгаш, өске депутатка кандидаттарны оранчок ажып тиилээн.
Социал четкилерге Тываның төөгүзүнде туруп көрбээн чөрүлдээлиг агитас ажылы чоруткан, «Чөптүг Россия – шын дээш» намның төлээзи Ренат Чадамбаевич Ооржак Тываның соңгукчуларының 8,98 хуузунуң деткимчезип ап, 7 депутатка кандидаттарның аразындан 2 дугаар болган.
Депутатка кандидат Ренат Ооржактың «Чаңгыс демниг Россия» намындан депутатка кандидат Айдың Сарыгларның бүрүткелин күш чок болдурарының дугайында ТР-ниң Дээди судунче киирген 2 билдириишкинин суд өөренип көргеш, хомудал үндезин чок дээш, ооң дилээн хандырарындан ойталаан.
Г.А. Зюганов баштаан Россия Федерациязының Коммунистиг партиязының (РФКП) төлээзи Роман Телманович Тамоев соңгукчуларның 4,21 хуузунуң үннерин ап, 3-кү черге төлептиг болза-даа, ооң Тывадан Күрүне Думазының депутадынга соңгудар диген изиг күзели бүтпейн барган.
Ынчалза-даа Роман Тамоевтиң Тыва, Алтай край болгаш Даг-Алтай кирип турар РФКП-ниң регионалдыг даңзызы-биле Күрүне Думазының депутады апаар теория кырында арга-шинээ бар болуп турар. Чүгле ол дээш ол даңзының бажында, Тамоевтиң мурнунда кандидаттар мандадындан ойталап кааптар болза.
РФКП-ниң төөгүзүнде Красноярск крайдан хөй катап Күрүне Думазының депутадынга соңгудуп чораан «кызыл олигарх» В.М. Видьманов мооң мурнунда соңгулдаларда регионалдыг даңзы езугаар алыр ужурлуг мандадын алдын тывыжы-биле холбашкан баятан кандидатка «анаа эвес» чайлап берген деп чугаа үндезинниг болза, хөй акша-төгериктиг кандидаттар мурнунда турар кандидаттарны «чайладып» болур деп догааштырыг шын болуп болур.
Тываның чаңгыс мандаттыг округундан Күрүне Думазының депутадынга арткан 4 кандидат – Аяс Май-оолович Чудаан-оол (4,04), Эрес Күнзен-оолович Кара-Сал (3,2), Михаил Иванович Санчай (1,82), Аян Борисович Соян (1.2), ниитизи-биле соңгукчуларның 10,26 хуузунуң деткимчезин алганнар.
Партиялар аразындан Тывага РФКП соңгукчуларның үннериниң 4,2 хуузун ап, ийи дугаар болган. «Чөптүг Россия – шын дээш» намны соңгукчуларның 2,99 хуузу деткээн. «Чаа кижилер» (2,28 хуу) деп чаа көстүп келген нам В.В. Жириновский баштаан либерал-демократтарны (РЛДП – 1,82 хуу) Тывага ашкан. Арткан соңгулдаларга киришкен партиялар 1 хуу четпес үннер алган болганда, оларны маңаа биживес-даа болза ажырбас хире.
Тыва Республиканың Баштыңының соңгулдаларынга база-ла «Чаңгыс демниг Россия» намының идип үндүрген кандидады Владислав Товарищтайович Ховалыг соңгукчуларның 86,81 хуузунуң деткимчезин ап, бүзүрелдии-биле тиилээн. Россияда сентябрь 19-та болуп эрткен регионнар удуртукчуларының соңгулдаларынга Владислав Ховалыгның көргүзүү ийи дугаар болган. Ону чүгле Чечен Республиканың Баштыңы Рамзан Кадыров (99 хуу) ашкан болуп турар.
Тыва Республиканың бирги удуртукчузунуң эрге-дужаалынче арткан кордакчылар дараазында көргүзүглүг болуп соңгулдага киришкеннер:
Чойгана Шивит-ооловна Седен-оол – 4,04 хуу;
Айлаңмаа Хомушкуевна Каң-оол – 3,43 хуу;
Владимир Васильевич Чесноков – 2,57 хуу;
Андрей Алдын-оолович Сат – 1,2 хуу.
Тыва Республиканың Баштыңынга соңгуткан Владислав Ховалыгның бүзүрелдиг тиилелгезиниң дөзүнде Россия Федерациязының Президентизи Владимир Путинниң, «Чаңгыс демниг Россия» намның, Россияның Маадыры, «ЧДР» партиязының тургузукчуларының болгаш удуртукчуларының бирээзи, РФ-тиң камгалал сайыды Сергей Шойгунуң, федералдыг чазактың бүзүрели болгаш деткимчези болбайн аан. А кол барымдаа – Тываның хөй националдыг чонунуң Владислав Товарищтайович Ховалыгга улуг идегели болгаш бүзүрели болур.
Соңгулдаларга чедир каш-ла ай иштинде В.Т. Ховалыг тус черниң айтырыгларындан эгелээш, федералдыг деңнелге чедир айтырыгларны билдилиг болгаш чогумчалыг шиитпирлеп шыдаар шыырак удуртукчу деп бодун көргүскен. Чижек кылдыр, ооң чээрби чыл ишитинде чүгле өзүп келген электроэнергия өртээн бадырганы, федералдыг чазактан Тывага немей 1,5 миллиард акшаны камгалап эккелгени болгаш чоннуң эң-не берге айтырыы – одаар хөмүр-даш өртээн бадырганын киирип болур.
Федералдыг төптүң Тывага үндүрүп берип турар саң-хөө дузазын бүгү Тывага, экономиканың болгаш социал адырның шупту угланыышкыннарынга, кожуун-хоорайларга, суур-сумуларга деңге, чедиштир үлеп болур чүве-дир деп чүвени Владислав Ховалыг баштаан ТР-ниң Чазаа ТР-ниң Дээди Хуралы-биле кады 1,5 миллиард рубль федералдыг бюджеттен немелде акшаландырыышкынны чөптүг үлээш, шын чарааш амыдыралга көргүстүлер.
Чон ону көрүп, дыңнап, билип турар болгаш, Владислав Ховалыгны, «Чаңгыс демниг Россия» намын, ооң Тывадан Күрүне Думазынче кандидады Айдың Сарыгларны соңгуп деткээни ол.
Хамчыктыг аарыг ковид-19-биле тутчуп турар эмчилер бо эрткен соңгулдаларда «кызыл зонада» тургускан тускай соңгулда участогунга бадылааннар. Ол тускай хааглыг соңгулда участогунга 162 соңгукчу бадылаан.
Эрткен соңгулдалар 667 хоойлу езугаар бүрүткеткен хайгааракчыларның болгаш 113 саналдаар эргелиг комиссия кежигүннериниң шыңгыы хайгааралының адаа-биле эрткен.
Тываның Соңгулда комиссиязынче, девискээр болгаш участок соңгулда комиссияларынче 50 хомудал-билдириишкиннер кирген. Оларның хөй кезии бадыткаттынмаан. Суд чедир сайгарышкан хомудалдар база үндезин чок болган.
Тывага болуп эрткен соңгулдаларның албан езузу-биле түңнелдерин «Шын», «Тувинская правда» солуннарга парлаар.
Мерген КЫРГЫС.
#Соңгулдалар #Тываныңсоңгулдакомиссиязы #Түңнелдер #Тыва #Тува #Шынсолун #Тывадыл #Тывамедээ #Tuva #Shyntuva
