РФ-тиң Президентизи Владимир Путинниң эгелээни “Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри” федералдыг төлевилел-биле сөөлгү беш чылда Тывага 145 хөй-ниити девискээрин чаартып кылган.
Эрткен чылын Тывага үстүнде айыткан федералдыг төлевилел-биле 18 муниципалдыг тургузугларга 27 хөй-ниитиниң чыглыр девискээрин чаартып кылган. Ынаар федералдыг бюджеттен 100 сая рубльди үндүрген.
15 муниципалитетке, чижээ, Ээрбек суурга ногаан театрны, Хандагайтыга хөккей шөлүн, Шагаан-Арыг хоорайга өг-бүле парыгын, Чаа-Хөлге уруглар ойнаар шөлдү, Копту-Аксынга (Бояровка) аныяктар сесерлиин, Элегес суурга бут бөмбүү ойнаар шөлдү дээш Кызыл хоорай, Улуг-Хем, Чөөн-Хемчик, Ак-Довурак болгаш өске-даа черлерге кылган.
Эрткен чылын Ак-Довуракка ниитизи-биле хөй-ниитиниң 7 девискээрин чаагайжыдып кылган. Ол ышкаш 2023 чылда VIII-ки Бүгү-россия чергелиг бичии хоорайлар аразынга “Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри” федералдыг төлевилелдер мөөрейинге “Ак тоолчургу чугаа” деп төлевилел тиилекчи болганын сагындыраалы. Шак ол төлевилелди Кирилл Исаевке баштаткан архитектурлуг бюро ажылдап кылган. Ону боттандырары-биле, Ак-Довурак хоорайның төп кудумчузунда шөлдү шилип алган. Аңаа тематиктиг зона болгаш улуг-биче кижилер дыштаныр черни, ол дыштанылга зоназынга биче архитектуралардан чон аразында билдингир тоолчургу чугааның демдектерин, чижээ, “Кадарчы” деп арт-объектиден тыва чоннуң шаг-төөгүден мал ажыл-агыйын кылып чораанын илередип көргүзер болгаш өске-даа солун чүүлдерни төлевилелче киирген. Аңаа немей хоорайның төп кудумчузу чадаг кижи кылаштаар оруктарындан эгелээш чаңгыс аай стильдиг кылдыр эде чаарттынар. Ол ажылды 2024 чылда боттандырары көрдүнген. Эң-не кол чүве болза, тус черниң чурттакчылары боттары ол бүгү ажылдарга киржир.
2024 чылда Тывага 30 хөй-ниитиниң дыштанылга девискээри немежир. Республиканың 19 муниципалитединге шуптузунга “Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри” федералдыг төлевилел-биле ажыл уламчылаар. Ук төлевилел-биле боттандырар ажылдарның аразында Кызыл хоорайга кылыр ийи улуг объект кирип турар. Ол объектилер дээрге ТШО киржикчилери – маадырларга тураскааткан парк база Дружба кудумчузунга аллеялар, көвүрүгден тура хемниң ол чарыында дачаларга чедир чадаг-терге оруун кылыр. Ам-даа суурларга хөккей ойнаар шөлдер, стадионнар, улус дыштаныр сесерликтер, парктарны кылыры көрдүнүп турар.
ТШО киржикчилери – маадырларга тураскааткан паркты Южный микрорайонунга тудары планнаттынган. Ооң шөлү 2 гектар. Ол паркка мемориалдыг комплекс турар, ТШО-га чок болган бүгү маадырларның ат-сывын бижээн тускай самбыраны көскү черинге тургузар.
Дружба кудумчузунга аллея Каа-Хем кудумчузундан Интернациональная кудумчузунга чедир чадаг кижи кылаштаарынга эптиг дыштанып олурар зоналарлыг кылдыр таарымчалыг кылдынган болур.
База бир “Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри” федералдыг төлевилелдиң тиилекчизи “Тос кожуун” деп парк төлевилели болган. Ол парк “Чадаана” деп стадионнуң артынга девискээрге турар. Аңаа уруглар ойнаар шөлден аңгыда, чадаг-терге оруу, скейт-борд шөлү, сцена, чемненир кафе болгаш “Ча”, “Тыва акша”, “Тыва үжүктер” деп темалыг пирстер база турар.
Бо-ла бүгү чаартылгалар Россия Федерациязының Президентизи Владимир Путинниң эгелээшкини, деткимчези-биле уламчылап турарын демдеглээри чугула.
Эрткен хүннерде “Бараан болуру” деп Бүгү-россияның шаңналын тыпсыр байырлыг хемчег үезинде “Таарымчалыг хоорай хүрээлеңин хевирлээри” федералдыг төлевилелди 2030 чылга чедир узатканын Владимир Путин дыңнаткан. Чыылганнар Президентиниң ол шиитпирин изиг адыш часкаашкыны-биле деткээн. Шак ол медээ бүгү Россияның чурттакчыларынга өөрүнчүг болганы билдингир. Чүге дээрге бүгү-ле федералдыг программаларның кол утказы – чоннуң амыдырал-чуртталгазын экижидеринче угланган болуп турар.
Сорунза МОНГУШ.
Чурукту интернеттен алган.
"Шын" №4 2024 чылдың январь 20
