Тываның Чазааның деткимчези болгаш даалгазы-биле тускай шериг операциязында чаңгыс чер чурттугларывысче чорудар гуманитарлыг дуза чыыр ажылдар уламчылавышаан. Бо хүннерге чедир Тываның 13 кожууну болгаш өске-даа организациялар чоннуң чыгганы гуманитарлыг чүъктү чүдүрүп эккелгеш, Улусчу фронтунуң Тывада салбырынга хүлээткен.
ТывКУ-нуң өмүнээзинден база ийи генераторну болгаш студентилерниң холу-биле аргаан камгалал четкилерни эккелген. «Бо удаада университеттиң студентилери болгаш ажылдакчылары акша чыггаш, чагыг езугаар генераторларны саттывыс. Чаа чыл байырлалының соонда акшаны чыып эгелээн бис. Кижи бүрүзү бодунуң шыдаар шаа-биле акцияга дыка идепкейжи киришти» – деп, Тываның күрүне университединиң аныяктар политиказының болгаш кижизидилге талазы-биле ажыл-чорудулгазының проректору Остап Чооду чугаалады.
Тускай шериг операциязының девискээринде шериглерге дуза кадар бетинде, Улусчу фронтунуң Тывада салбырының удуртулгазы-биле баш удур сүмелешкеш, херек чүүлдерниң даңзызын билип алыры чугула дээрзин сагындыраал.
Тывада армян чоннуң диаспоразының төлээлери бо удаада 361 000 рубльди чыггаш, Улусчу фронтунуң Тывада салбырынга эккеп хүлээткеш, бир дугаар эвес, сөөлгү-даа эвес дузаламчы дээрзин демдеглээш, ооң соонда база дуза кадарын аазааннар.
Өвүр кожууннуң алды сумузу эът чыыр акцияга идепкейлии-биле киришкен. Олар 17 шээр мал эъдин, ийи сарлык эъди болгаш аът эъдин чондан чыггаш, чүдүрүп эккелген. Өвүр кожууннуң чагырга даргазының оралакчызы Чодураа Шойдаңның чугаалааны-биле алырга, аңгы-аңгы малдың эъдин хап бүрүзүнде аът, инек, хой эъди бар болур кылдыр үлей суккулаан. Алды шоодай артышты, сес аргаан четкини, чылыг хептерни, эм-дом болгаш газтыг балоннарны, диш чуур пасталар, щеткалар болгаш саваң, шампунь дээн ышкаш чунар херекселдерни, аъш-чем аймаан дээш дайынчыларга бичии уругларның чагааларын эккелгеннер. Чоннуң чыгган акшазын база хүлээткен. Өвүрнүң чону артышты бичии-бичии хапчыгаштарда суп белеткээш, хап бүрүзүнде тариналарны бижээн болган.
«Гуманитарлыг дуза кадар акцияга идепкейлии-биле киришкен чаңгыс чер чурттугларывыска өөрүп четтиргенивисти илередир-дир бис. Чоннуң изиг күзели-биле чыгган дузазы дайынчы хөделиишкиннер девискээринде дайынчыларга чылыгны, чырыкты чедирер болзун! Өөңерде чоок улузуңар силерни четтикпейн манап турар. Тиилелгелиг чанып келириңерни күзедивис!» – деп, Чодураа Шойдан чугаалаан.
Сүт-Хөл кожууннуң чагырга даргазының социал политика талазы-биле оралакчызы Светлана Очур-оол:
– График езугаар кожуунувустан гуманитарлыг дузаны эккелдивис. Кожууннуң муңчу, чемпион малчыннарының дузаламчыга берген эъди 200 ажыг килограмм болду. Мында бода болгаш шээр база чылгы мал эъди бар. Кожууннуң организация болгаш суму бүрүзү бо гуманитарлыг дузаны чыырынга үлүг-хуузун киириштирген. Дайын шөлүнге чаштынып шыптынар 24 четкини волонтёрлар аргаан. Бо удаада четкилерни өөредилге албан черлери болгаш сумуларның идепкейлиг чурттакчылары өрээн. Кожуунувустан ТШО-да киржип турар чаңгыс чер чурттугларывыстың чагыын езугаар ийи генераторну чоннуң чыгган акшазы-биле саттывыс. Гуманитарлыг дуза чыырынга сүт-хөлчүлер аажок идепкейлиг киржип, күзелдии-биле аъш-чемин, акша-төгериин чыып турду. Бо эккелген чүъгүвүсте чүгле эът болгаш сеткалар эвес, а өске-даа чылыг идик-хеп болгаш аъш-чем аймаа база бар. Кожууннуң сагыш човангыр чонунуң ачызында бо акцияга киржип, чүъктү чүдүрүп эккээр аргалыг болдувус. Чаа чыл бетинде адрестээш, чорударывыска, ында турар дайынчыларывыс дузаны алгаш, өөрүп четтиргенин илередип турду. Дайынчы хөделиишкиннер девискээринден кандыг чагыг киирер болдур, ону күүседир дээш кызар бис.
Кызыл кожууннуң чагырыкчызының социал политика талазы-биле оралакчызы Андрей Салчак баштаан чон ийи мотоциклди, 3 генераторну, эътти хүлээдип тура, кожууннуң Төлээлекчилер хуралының депутаттары база гуманитарлыг чүък чыыр ажылга идепкейлии-биле киришкенин демдегледи.
«Таңды кожууннуң Балгазын сумузундан келдивис. Бо келген көк баштыг хоочуннарның удуртукчузу мен. Волонтёржу отрядтың ады «Балгазынның кежээлери» дээр. «Таңды-Уула бедик турзун! Таңды оглу чоргаар чорзун!» деп йөрээвишаан, хары черде оолдарывыска 10 сетканы, 2 шээр мал эъдин, чылыг уктарны аргып эккелдивис. Бо волонтёржу отрядтың баштыңчызы эң улуг эневис 79 харлыг, а эң-не аныяавыс чаа-ла 50 хар ажып чоруур. Ниитизи-биле 56 кижи эвилелде кирип турар. Кылаштай албас, буду багай кежигүннеривис база бар. Олар акша-көпееэн чорудуп орар. Пенсия болурга-ла, кижи бүрүзү бодунуң шаа-биле кайы хире шыдаарыл, ол хирени салыр» – деп, Балгазын сумузунда «Балгазынның кежээлери» волонтержу отрядтың удуртукчузу Зоя Кыргыс чугаалады.
Ол ышкаш Кызыл кожууннуң Элегес ортумак школазының волонтёрлар бөлүүнүң кежигүнү Римма Ооржактың медеглээни-биле алырга, олар ТШО эгелээрге-ле, таалыңнар даарап турган болза, а амгы үеде олар четкилер өрүп турар. Бо удаада четкилер болгаш эм-дом, аъш-чем дээш дайынчыларга чугула херек чүүлдерни эккелгеш, штабка хүлээткен.
Улусчу фронтунуң регионалдыг салбырының удуртукчузу Саима Далчинниң медеглээни-биле алырга, бо хүнге чедир ниитизи-биле 4660 килограмм эът, 634 000 рубль болгаш өске-даа чугула херек херекселдер чыглы берген. 4660 килограмм эътти Тываның 13 кожууну эккелген, а 634 000 рубль-биле дроннарга детекторлар болгаш дроннар садар дээрзин ол демдегледи.
Айдың ОНДАР.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруктары.
“Шын” №6 2025 чылдың февраль 20
