Амгы үеде Тывада 2 хуулуг чиигелделиг ипотеканы 226 өг-бүле ниитизи-биле 1 млрд 167 сая рубльга алган. Программаның ажылдап келгенинден бээр 1 ай иштинде республиканың чурттакчылары 1885 чагыгны банкыларже киирген, оларның 1036-зы чөпшээрелди алган. Ол дээрге барык чартыы азы хөй кезии болуп турар.
Регионнуң Тудуг яамызының дыңнатканы-биле алырга, 2030 чылга чедир Кызыл хоорайның тудуунга ниитизи-биле 499,139 муң дөрбелчин метр хемчээлдиг чурттаар оран-сава немежир. Өскээр чугаалаарга, 279 хөй каът бажыңнар, 11 муң 102 квартира туттунар. 2026 чылга чедир ооң 305,445 муң дөрбелчин метринге 176 бажың, 6 817 квартира туттунар кылдыр сорулганы салган.
Амгы үеде 14 тудугжу сайгарлыкчы “ДОМ.РФ” АН-ниң чурттаар оран-сава тудуунуң чаңгыс аай информастыг системазынче боттарының төлевилел декларацияларын киирген. Ол төлевилелдерниң ниити девискээри 213 муң дөрбелчин метр. Ооң иштинде 183 бажың, 4808 квартира кирип турар.
Регионда чиигелделиг ипотека программазы 2025 чылдың март 18-тен тура ажылдап эгелээн. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг Дээди Хуралга бодунуң Айыткалынга чиигелделиг ипотеканы уламчылап, чурттаар оран-сава садып алыр аргаларны көвүдедир бүгү-ле хемчеглерни боттандырары чугула дээрзин онзалап демдеглээн. 2024 чылдың сентябрьда Кызылга болган хуралга регионнуң эгелээшкинин Россияның Президентизи Владимир Путин деткээн. Күрүнениң Баштыңы чурттаар оран-сава тудуунуң темпизин чавызатпас даалганы берген. Ооң база бир аргаларының бирээзи чиигелделиг ипотека апарган.
Ынчангаш 2023 чылда регионнуң удуртукчузунуң болгаш Тываның Чазааның командазының үргүлчүлелдиг ажылының түңнелинде, республикага бир дугаар 2 хуулуг чиигелделиг ипотека ажылдап эгелээн соонда, ниитизи-биле 172,8 муң дөрбелчин метр чаа оран-саваны ажыглалче киирген. Ол дээрге ооң мурнунда чылга деңнээрге, 23,6 хуу хөй. 2024 чылда 340,9 муң дөрбелчин метр чедир тергиин көргүзүглерге четкен. Эрткен чылдың түңнелдери-биле Тыва чурттаар оран-сава тудуунуң талазы-биле Сибирьде тергиидеп, Россияда 4 дугаар черни ээлеп турар. 2025 чылдың баштайгы 3 айында 268,8 муң ажыг дөрбелчин метр чуртталга бажыңнарын ажыглалче киирген. Азы өскээр чугаалаарга, 2025 чылдың планы 104 хуу күүсеттинген.
Амгы үеде программаны өг-бүле ипотеказы кылдыр боттандырып турар. Бүгү чуртта ажылдап турар 6 хуулуг программадан ылгалы – Тываның чурттакчыларынга ол 2 хуу.
Ук программа ажы-төлдүг өг-бүлелерге чурттаар оран-сава чээлиге алыр орукту ажыдып турар. Ол арганы 6 харга чедир уруглуг, 18 харга чедир инвалид уруглуг азы 18 харга чедир 2 болгаш оон хөй ажы-төлдүг өг-бүлелер ажыглап болур. Чиигелделиг чээли-биле чаа туттунуп турар бажыңдан оран-сава садып, азы аккредитациялыг хүлээникчиниң дузазы-биле бажың тудуп ап болур. Чээлиниң эң улуг хемчээли 6 сая рубль, а баштайгы төлевири 20 хуудан өрү.
2025 чылдың апрель 1-ден тура бо программа-биле республиканың Чадаана, Шагаан-Арыг, Ак-Довурак хоорайларындан база бажың садып ап болур апарган. Ук хоорайлардан чүгле чаа туттунган бажыңнардан эвес, а ийи дугаар рыноктан база садып ап болур аргалыг. Бажыңнарның туткан чылы 20 чылдан көвүдевес, аварийлиг деп санаттынмас болур ужурлуг. Бо угланыышкынның акша салыышкыны (ставка) 6 хуу болур.
Программаның оператору ДОМ.РФ. Чиигелделиг ипотекаже чагыгны ДОМ.РФ банкының сайтызында “РФ-тиң регионнарынга чиигелделиг ипотека” деп адырынче, Домкликче онлайн азы Ажаалга банкызының офистеринге баргаш, киирер. Чээли керээзин 2025 чылдың декабрь 31-ге чедир чарып болур.
Тываның Тудуг яамызының медээлеринден.
Ада ТЮЛЮШТУҢ тырттырган чуруу.
«Шын» №16 2025 чылдың май 1