ТР-ниң Баштыңы Владислав Ховалыгның эгелээшкини-биле Тывада «Элээр суур» деп мөөрей уламчылап турар. Хемчегниң киржикчилериниң саны чылдан чылче көвүдээн. Оон аңгыда, шаңналын улуг, ортумак, бичии суурларга аңгылаан. Улуг суурлар (1 муңдан 5 муң чедир чурттакчылыг) болгаш ортумак суурлар (200-тен 1000 чедир чурттакчылыг) аразынга тиилекчи болган суурга 1 сая рубльди, 400 болгаш 200 муң рубльди ийиги, үшкү черни алган суурларга бээри көрдүнген.
Арага-биле тулчуушкуннуң бир аргазы «Элээр суур» деп регионалдыг мөөрейге киржири тус черлерниң чагыргаларынга чугула хемчег. 2023 чылдың түңнелдери-биле, Бии-Хем кожууннуң Хадың сумузу биле Ленинка арбаны «Элээр суур» деп атты чаалап алгаш, Ленинка арба- ны – 500 муң рубльди, а Хадың сумузу – 300 муң рубльди шаңналга алган. Ынчангаш 2024 чылда ук мөөрейге Бии-Хем кожууннуң өске 4 сумузу: Тарлаг, Сесерлиг, Суш, Хадың база Шивилиг болгаш Билелиг арбаннары киржир деп шиитпирлээн.
«Элээр суур» деп республика мөөрейинге ниитизи-биле 40 кордакчы бар дээрзин сагындыраал. Көдээ черниң чурттакчы чонунуң аразынга алкоголь болгаш наркотикке удур демиселди чорудар, кадык амыдыралды сайзырадыр сорулга-биле ук мөөрейни эрттирип турар.
Шилиттинген суурлар кадык амыдыралды суртаалдаар талазы-биле хемчеглерге идепкейлиг киржир, чурттакчы чон аразынга профилактиктиг ажылдар чорудар база арага болгаш наркотикке удур бот-идепкейин илередир ужурлуг.
«Элээр суур» деп мөөрейге киржип турар суурларга чүгле ол берге айтырыглар-биле ажылдаары эвес, а тус черниң чурттакчыларының кадык болгаш аас-кежиктиг чуртталгазы дээш таарымчалыг байдалды тургузары көрдүнген.
Шаңналга алган акшаны тус черлерниң эрге-чагыргалары элээр чорукту суртаалдаарынга, араганы чажырып садар чүүл-биле демиселге, чон ортузунга хөй-ниити ажылдарын чорударынга болгаш суурларның чаагайжыдылгазынга ажыглаар ужурлуг.
Бистиң корр.
"Шын" №43 2024 чылдың июнь 12