Арагалаары дээрге эки тура-биле тенек аарыыры-дыр.
/Аристотель/
* * *
Империалистиг эжелекчи политиканың аргаларының бирээзи — өске черниң чурттакчы чонун арагаладып мегелээри болур. Колониалдыг болгаш чартык колониалдыг чоннарны чагырып ап тура, империалистер ок-чемзек болгаш оттуг чааның соонда, крест (бурганга чүдүүрде хереглээр чүүл) болгаш спиртти ажыглап турганнар. Ынчангаш, Нью-Йорктуң турар ортулуун индейжилерниң «Мангаттан» деп адап кааны таварылга эвес, ол дээрге «бистиң шуптувустуң эзирий берген черивис» дээн сөс-түр.
* * *
Алкоголь колдуунда-ла баш мээзинге чыглыр. Ону дараазында чижектен көрүп болур. Арагадан хенертен хораннанып өлген кижини 18 шак болганда кезип көөрге, ооң мээзинде араганың 47 хуузу, ханында – 33 хуу, сидиинде – 31 хуу болгаш баарында – 21 хуу бар болган.
* * *
Гете бодунуң демдеглелдеринде бир эвес кижи төрелгетен оон шала элээр турган болза, ол кайгамчык чедиишкиннерлиг болур ийик деп бижип турган. Ол бодунуң дугайын арага ишпейн турган үемде ажылдаарым, чогаадыкчы фантазиям дыка-ла эки ийин деп чугаалап чораан.
* * *
Карак эмчизи, сураглыг эртемден А. Гельмгольц араганы хензигни-даа ижиптерге, кижиниң эртем талазы-биле ажыктыг бодалдары төрүттүнмес болгаш ындыг бодалдар башка кирип олурда-ла, арага ону узуткап каар деп чугаалаан.
* * *
«Эгезинде кижи араганы ижер, оон арага араганы ижер, а ооң сөөлүнде арага кижини ижип турар».
/Япон үлегер сөс/.
* * *
«Арага чедип кээрге, мерген угаан дезе бээр».
/Кыдат үлегер сөс/.
Таакпының төөгүзүнден чамдык медээлер
1432 чылдың октябрь айда Христофор Колумбунуң каравеллдери Атлант океанда ортулуктарның бирээзинге доктааганнар. Ол ортулукту сөөлүнде Колумб Сан-Сальвадор деп адап каан. Ынчан оларны уткуп келген ол черниң улустары кургадып каан бүрүлерни узун чиңге кылдыр дүргеш пактап алган, аксындан, думчуундан ыш үндүрүп чоруп турганнар. Ортулуктуң чурттакчылары шуптузу – бичии уруглардан эгелээш улуг улуска чедир – таакпылаар болган. Ол дүрүглерни ук черниң чурттакчылары «табако» болгаш «сигаро» деп адаар. Оон аңгыда, тускай савалардан узун чөвүрээ мургулар дамчыштыр индейжилер ыш киир тынып турар болган. Мургунуң бир ужун сава иштинче суп алгаш, өске 2 баштыг ужун думчуунуң үттеринче кииргеш, ышты киир тынар турганнар. Ол саваларны «калюмер» азы «тайбың даңзазы» дээр болган.
* * *
25 папирос ыжында 125 миллилитр азы 2 дамды хире никотин, 40 миллилитр аммиак, чартык литр хире угарлыг хей бары илерээн.
* * *
Шыдыраа талазы-биле делегей чемпиону А. Алехин мынча деп бижээн: «Никотин кижиниң угаангыр-сагынгырын дыка баксырадыр, шыдыраа мастеринге эң-не чугула тура-соруктуң күжүн кошкадыр. Делегейге бирги чер дээш матч оюнга тиилеп аптарынга, чүгле таакпыга хандыкшылымдан адырлып алгаш, ам бүзүрээн мен дээрзин чугаалап болур мен».
* * *
Бир эвес хөлчок таакпылаар кижиге хан сорар пиявка деп бичии куртту салыптар болза, ол удатпайн кижиниң ханындан соруп алганы никотинге хораннангаш, өлүп каар.
В.Я. Деглинниң «Аныяктар билип алзын» деп номундан алган.
"Шын" №63, август 26, 2023 чыл.