Апрель 21-де Тываның күрүне университединге чаагай чаңчыл апарган “Библиодүн” деп онзагай хемчег болуп эрткен. Бо удаа “Бистиң маадырларывыс” деп патриотчу темага акция чарлаттынган.
Тываның күрүне университединде кижи бажы кизирт. Кызылдың чурттакчылары болгаш аалчылары, янзы-бүрү өөредилге черлериниң сургуулдары, башкылары “Библиодүн” акциязын сонуургап келгеннер. Улуг Тиилелгениң 80 чылынга, Ада-чурт камгалакчызының чылынга тураскаадып акцияны эрттирген.
Онзагай кижилер-биле ужуражылгалар
“Библиодүннүң” программазы хөй янзылыг болгаш бот-тускайлаң болган. “Бистиң маадырларывыс” деп темага даянмышаан, эрес-дидим дайынчылар-биле ужуражылгаларны организастаан. Оон аңгыда, оларның маадырлыг, чаныш-сыныш чок чоруктарын алгап-мактаан орус-тыва дыл кырында “Россия дээш! Тыва дээш!” деп шүлүктер чыындызының автору Чечена Моңгуш-биле хемчегниң киржикчилери ужурашкан. “Библиодүн” акциязында хөй кезии номчуттунарынга сундулуг кижилер келген болгаш, оларга чогаалчылар болгаш авторлар-биле ужуражылга – аас-кежик. Номчукчуларның чамдыктары чечен чугаалар, шүлүктер чогаадыр салым-чаяанныг. Чижээ, Любовь Күнзек бүгү назынында бухгалтерлеп ажылдап чораан. Ам хүндүлүг дыштанылгада. Ол чогаалдар, шүлүктер бижиир хостуг үелиг апарган. Ылаңгыя ТШО-да оолдарга тураскааткан аңгы чыындыларны интернет четкизи таварыштыр янзы-бүрү бөлүктерде тарадып турар. Ол “Библиодүнге” боду ышкаш чогаадыкчы өңнүктери-биле ужурашкан. Ооң мурнунда чүгле интернет таварыштыр үзел-бодалдары-биле үлежип турганнар. Оон аңгыда, хемчегниң киржикчилериниң улуг сонуургалын уран-талантылыг чурукчу Радомир Балган чаалап алган. Ооң ажылдары аалчыларның сагыш-сеткилин доюлдуруп, азы хөөнүн хөлзедиптер болган. Ол дайынчы даалгалар күүседип тургаш, амы-тынындан чарылган маадырларның портреттерин чураан. Ол ышкаш Ада-чурттуң Улуг дайынының эки турачыларының чуруктарын база делгеп салган.
“Радомир Балганның чуруктары онзагай-дыр. Бодаарга бо хүлүмзүрүп турар хып дээн аныяк оолдар бистиң чанывыста ам-даа дириг дег сагындырар. Чырык чер кырында олар ам чок деп бодаптарга, сагышка аарышкылыын. Аразында амыдыралын чаа эгелеп чораан эрес-дидим оолдарывыс кайы көвей. Аппаратка тырттырган чуруктарга бодаарга, Радомир Балганның чураан портреттери кайгамчык-тыр. Мен барык каш шак дургузунда ажыл бүрүзүн кайгап, шинчилеп, магадап келдим. Амы-тынын Ада-чурту дээш харамнанмаан оолдарны мөңгежидери чугула” – деп, Тываның күрүне университединиң сургуулу Айслу Уважа үлешкен.
Дайынга тураскааткан мөөрейлер
“Библиодүннүң” программазы делгем. Янзы-бүрү шөлчүгештерде мөөрейлер болгаш викториналар көвей болган. Хөгжүм күүседиринге ынак кижилер дайын чылдарының ырыларын хостуг ырлажып турганнар. Ада-чурттуң Улуг дайынынга тураскааткан фильмнерни сонуургаар кижилер чаңгыс кадрдан ук фильмерни илередир викторинаның тиилекчилери болган. Төөгү сонуургакпайларынга “Сактып чор бис, чоргаарланып чор бис” деп интеллектуалдыг оюнну эрттирген.
Сула шимчээшкиннерге болгаш хөглүг старттар мөгейикчилеринге база аңгы онза оюннарны организастаан. Бичии чаштарга “Бис келир үениң камгалакчылары бис” деп өрээлди аңгылап кылган.
Делгелгелер, мастер-класстар
“Библиодүн” хөй янзы делгелгелер-биле байлак болган: “Номнар делегейиниң эртинези” деп Ю.Ш. Кюнзегеш аттыг Тываның ном үндүрер чериниң 95 чылдаанынга тураскааткан делгелге, “Н.И. Вавиловтуң тускай чыындызы” деп делгелге, оон аңгыда, бойдус эртемнеринге тураскааткан делгелге дээш оон-даа өске. Чижээ, хүндүлүг дыштанылгада башкы Раиса Чыргалаң бажыңга үнүштер өстүреринге сонуургалдыг. Чурттап орар оран-савазының ишти ногаан ортулук сагындырар. “Өрээл үнүштериниң тывызыктары болгаш чажыттары” деп делгелге ооң улуг сонуургалын оттурган. Ол чеже-даа үнүштерниң шынарларын эки билир-даа болза, арга-дуржулгалыг специалистерден оон-даа хөй чугула барымдааларны билип алган. Тыва культураның мөгейикчилериниң кичээнгейин бот-тускайлаң аттыг “Шыяан ам” деп делгелге хаара туткан.
Чаа чүүлдерге өөренип алыксап турар сонуургактарга янзы-бүрү мастер-класстарны эрттирген. Георгийниң кожаазын кылып өөренир шөлчүгешке улуг-даа, бичии-даа кижилер көвей болган. Өскелери “Мик-29” хыдыкчы самолетту дойдан кылып шенээннер. Эң улуг ээлчег “Тиилекчилерге химиктиг дуржулгалар, фронтуга дуза” деп мастер-класска болган.
Тываның күрүне университединиң шеригжи өөредилге төвү боо-чепсек, харылзааның янзы-бүрү херекселдериниң болгаш шериг идик-хевиниң делгелгезин бараалгаткан. Оон аңгыда, пневматиктиг ланчыыдан адар болгаш бирги дуза кадар нормативтерниң күүселдезин көргүскен.
Апрель 26-да Тываның библиотекалары база Ада-чурттуң Улуг дайынынга тураскаадып “Библиодүн” деп Бүгү-российжи акцияны эрттирер. Чижээ, Тываның А.С. Пушкин аттыг национал библиотеказы беш аңгы онза шөлчүгештерни белеткеп турарлар.
Олча ОНДАР.
ТывКУ-нуң “МедиаМ” волонтерларының тырттырган чуруктары.
"Шын" №15 2025 чылдың апрель 24
