Хөмүр-даш өртээн өйлээри база чонга эптиг байдалдарны тургузары-биле, тус черлерге хөмүр-даш складтарын организастаан. Тываның девискээринге шак ындыг складтарның санын көвүдедир база хөмүр-даш өртээн хыналдага алыр дугайында ТР-ниң Баштыңы Владислав Ховалыг чогуур органнарга негелдени салган турган. Тывада ниитизи-биле 12 хөмүр-даш складтары бо хүнде ажылдап турар.
Хөмүр өртээн өйлээш, чонга эптиг байдалдарны тургузары-биле кожуун бүрүзүнге хөмүр-даш складтарын организастаан турган. Чамдык сайгарлыкчылар одаар чүүлдүң өртээн каш катап өстүрүп алгаш, бөдүүн чонга садып-саарып турганын билир бис. Ынчангаш 2023–2024 чылдың одалга сезону-биле деңге, хөмүр-даш садып алырда, тускай куар-код-биле садар чаа системаны ажылдап кылган. Куар-код-биле хөмүр-даш садып алырда, баштай «Госуслуги» порталынга бүрүткеткеш, складка куар-кодун көргүскеш, садып алыр.
Ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде Тес-Хем кожууннуң төвү Самагалдай сумузунда хөмүр-даш складынга четтивис. Складтың ажылдакчылары хөмүр-даш садып алыр дээш келген чонга куар-код алырынга дузалажып турар.
Складта килдекчи Уран Соян:
– Кожууннуң чонун чаа системага өөреткеш, эгезинде бергедээшкиннерге таваржып турдувус. Хамаатылар чүү дээш куар-код херегин билбейн турган. Келген кижи бүрүзүнге тайылбыр ажылын чорудуп-ла турдувус, чоорту чаа системаның утказын, ону чүү дээш кылганын чон билип эгелээн. Кожуун чагыргазында-даа, складта-даа куар-код алырынга дузалажыр кылдыр өөренип алган тускай специалистер бар. Чазак-чагырга чери хөмүр-дашты чиигеткен өртээ-биле чон садып алыр аргалыг болзун дээш, чаа системаны киирген дээрзин бодум база чаа-ла билип кааптым. Хөмүр-даш садып-саарып турган сайгарлыкчылар деңзизин меге килдеп турганын билир бис. Ам куар-код-биле складтан садып алыр апаарга, чон кымга-даа мегелетпес апарган. Чүге дээрге складтарда улуг деңзилер бар болгай. Ооң мурнунда хууда сайгарлыкчылардан хөмүр садып алырга, көңгүс эвээш болуп турганын, а складтан куар-код-биле садып алырга, хемчээли хөй дээрзин чон чугаалап турар. Өреге бүрүзүнүң алган куар-кодунда одаар оран-савазының хемчээлин, каш тонна хөмүр-даш херегин доозазын айтып турар. Одалга сезону август 17-де эгелээн. Складка хөмүр садып алыр дээш келирге, одаар чүүл чок болган таварылга черле туруп көрбээн.
Тес-Хем кожууннуң чагырга даргазының оралакчызы Амур Увангурнуң медеглээни-биле алырга, бо хүннерде Тес-Хем кожуунда 2224 өреге бар. Оларның 1734-ү азы 76 хуузу чаа системага бүрүткеткеш, куар-кодтарны алган. А артканы токпак одап турар. Тес-Хем кожууннуң чурттакчы чону ниитизи-биле бир одалга сезонунда 6 муң ажыг тонна хөмүр-даш одаар.
2023–2024 одалга сезонунда Тес-Хем кожууннуң хөй ажы-төлдүг 106 өг-бүлези «Социал хөмүр-даш» губернатор төлевилелиниң деткимчези-биле ийи-ийи тонна хөмүр-дашты күрүнеден алган. Эрткен чылга көөрде, күрүне деткимчези алыр амыдыралы чегей өг-бүлелерниң саны эвээжээни ол.
Айдың ОНДАР.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруктары.
“Шын” №94 2023 чылдың декабрь 9
