Сөөлгү ийи-үш чылда республика девискээринде чаа тудуглар хөйү-биле немежип эгелээнин чон эскерип турар. Уруглар садтары, школалар, эмнелге пунктулары, культура одаглары, спортчу залдар дээш дыка хөй социал объектилер.
Социал тудуглар-биле чергелештир хөй квартиралыг бажыңнар тудуу база хүнден хүнче немежип эгелээн. Чижээлээрге, Кызыл хоорайда «Мөңгүн» микрорайоннуң комплекстиг хөгжүлдези уламчылап турар. Каш чыл бурунгаар ол черни чаңгыс каът ыяш барактар ээлеп турган болза, амгы үеде ында хөй аал чурттаар бажыңнар туттунуп турары чонну өөртүп эгелээн. Ол бажыңнарның бирээзиниң тудуу бо чылын доостур. Удавас чурттаарынга белен апаар дээрзин ТР-ниң Баштыңы Владислав Ховалыг демдеглээн.
Шынап-ла, тудуг адыры регионда хөлчок сайзырап эгеледи. Ол дээрге чиигелделиг ипотека программазының идии-дир. Россияның Президентизи Владимир Путинниң деткимчези болгаш Тыва Республиканың Чазааның 2023 чылдың июль 29-та 568 дугаарлыг доктаалы-биле бадылааны чылда 2 хуулуг чиигелделиг ипотека программазы бистиң республикага ажылдап эгелээн. Коммерциялыг чуртталга тудуун деткээн федералдыг программаны ажыглап 2,2 муң өг-бүле таарымчалыг байдалдарлыг чаа бажыңнарны садып алган дээрзин сагындыраал.
Боттары бажың-балгат тудуп шыдаар чамдык хамаатылар өг-бүлезиниң күжү-биле 8 хуулуг тудуг ипотеказының программазы-биле чурттаар оран-саваланган. Республиканың чурттакчы чонунуң чурттаар оран-сава садып алырынга тудуг ипотеказы база улуг идиг болган.
А бир чамдык назы четпээн ажы-төлдүг өг-бүлелер 6 хуулуг өг-бүле ипотеказы программазының деткимчези-биле бажыңнанып турар. Өг-бүле ипотеказын алырда база-ла чаа туттунган бажың алыры дег негелделерлиг дээрзин сагындыраал.
Чиигелделиг ипотека программазының ийи дугаар чалгыы Тывада эгелей берген. Бо удаада чиигелделиг ипотеканы өг-бүле ипотеказы программаның негелделери-биле дөмейлээн дээрзин ооң мурнунда база бижип турдувус. Бир эвес өг-бүле ийи назы четпээн ажы-төлдүг болза, азы инвалид төлдүг болза, бир болза алды харлыг чаңгыс ажы-төлдүг болза 2 хуу чиигелделиг ипотека программазының ачызында чаа туттунуп турар бажыңнардан чурттаар оран-сава садып ап болур.
Өг-бүле ипотеказын ооң мурнунда чүгле чаа туттунган бажыңнардан садып ап болур турган болза, каш хонук бурунгаар Ак-Довурак, Чадаана, Шагаан-Арыг, Туран хоорайларда 20 чылдан хөй эвес үеде туттунган бажыңнардан ипотека-биле бажың садып ап болур апарган.
Кызылда чаа туттунуп турар хөй квартиралыг бажыңнардан оран-сава садарда баштайгы дадывыр албан херек. Баштайгы дадывыр бажыңның өртээниң 20,1 хуузу болур ужурлуг. Баштайгы дадывыры чок улус региондан дашкаар хоорайларда чаа туттунуп турар хөй квартиралыг бажыңнардан чурттаар оран-сава садып алыр арга бар. Ынчалза-даа соңгаар хоорайлардан 2 хуулуг чиигелделиг ипотека программазы-биле бажың садып алыры болдунмас, ол программа-биле чүгле Тываның девискээринден бажың садып ап болур. Баштайгы дадывыры чок кижи республикадан дашкаар хоорайлардан бажың садып алыр дизе, 6 хуулуг өг-бүле ипотеказын ажыглап болур.
Кандыг-ла-бир арганы ажыглап тургаш, чиигелделиг ипотека программазы-биле чурттаар оран-сава айтырыын шиитпирлеп болур аргалар бар. Республиканың чонунга чурттаарынга таарымчалыг байдалдарны тургузар дээш, чазак-чагырга бүгү аргаларны ажыглап турары кончуг эки. Ынчангаш чиигелделиг ипотека дузазы-биле чурттаар оран-сава садып алыр күзелдиг өг-бүлелер боттарының саң-хөө айтырыгларын өөренип көрүп тургаш, ол аргаларны ажыглаар аргалар бар-дыр. Ол бүгү чүгле хамаатының бодундан хамааржыр апарган-дыр.
Айдың ОНДАР.
Александр ЕНЗАКТЫҢ тырттырган чуруу.
“Шын” №14 2025 чылдың апрель 17
