Күрүне органнарының пабликтери
2000 чылдарның эгезинден хөй-ниити информация чепсектериниң аразындан социал четкилерниң девискээри дыка калбарган. Медээлер дамчыдар болгаш солчурунуң дүргениниң талазы-биле социал четкилерге деңнежир массалыг информация чепсээ амгы үеде чок деп болур.
Россияның Күрүне Думазы “Информация, информация технологиялары болгаш информация камгалалының дугайында” хоойлуну 2006 чылда хүлээп алган. Күрүне органнары боттарының албан ёзузунуң арыннарын социал четкилерге ажыдар хүлээлгени ол хоойлуда быжыглаан. Ол арыннарга күрүне органнары боттарының ажыл-чорудулгазын чырыдар, чурттакчы чонга дыңнадыр ужурлуг. Күрүне органнарының арыннары “ВКонтакте” социал четкиде хөйү-биле ажыттынган.
Тыва Республикада база күрүне органнарының арыннары ажыттынгылаан. Оларның арыннарында медээлерниң утказын, сөс-домааның шынарының дугайында чугаалажыр болгаш үнелээр үе келген деп болур.
Тыва Республиканың Чазааның албан ёзузунуң арыны, Владислав Ховалыгның бодунуң хууда арыны “ВКонтакте” бар. Бо арыннардан Тываның Баштыңының, республиканың Чазааның ажыл-херектериниң дугайында чон хөй чүүлдерни тодаргайы-биле билип ап, оларны дүвүредип турар айтырыгларны салып, арга-сүмени бижимел хевирге киирип турар.
Республикада күрүне органнарының чагыргаларының арыннарын “ВКонтактеде” ажытканының кол сорулгазы — тус черниң чурттакчылары-биле харылзаа, кандыг организастыг ажылдарны удуртукчу органнар хүн бүрүде чорудуп турарын, кожуунда азы хоорайда болуушкуннарны чонга дыңнадыры, арга-сүме солчуру. Күрүне органнарының пабликтеринге чогум-на бо негелделерни РФ-тиң “Информация, информация технологиялары болгаш информация камгалалының дугайында” хоойлузу быжыглаан
Бистиң республиканың яамыларының болгаш кожууннар чагыргаларының “ВКонтактеде” арыннарын хамыктың мурнунда ажыдып көрээлиңер. Чүге дээрге оларның социал четкилерде арыннарындан чурттакчы чон чугула болгаш ажыктыг медээлерни билип алыксаар болгай.
Амгы үеде республикада кол ажыл – мал чеминиң белеткели. Ооң кандыг чоруп турарының дугайында чурттакчы чон хамыктың мурнунда Көдээ ажыл-агый яамызының арынындан билип алыксаары чугаажок. Тыва Республиканың Чазаа август 20-ден сентябрь 20-ге чедир мал чеминиң белеткелиниң шалыпчы айын чарлаан дугайында медээни август 27-ниң хүнүнде бо яамының паблигинден сонуургап көөрүвүске, чок болду. Көдээ ажыл-агый яамызының ажыл-чорудулгазынга дорт хамаарылгалыг ол чугула документ медээ хамыктың мурнунда бо яамының паблигинге көстүп кээр ужурлуг болгу дег. Республиканың Чазааның чарлааны август 20-ден сентябрь 20-ге чедир мал чеминиң белеткелиниң шалыпчы айын эрттирер дугайында негелделеринде мал чеминиң белеткелиниң дугайында медээлерни кожууннар чагыргалары неделя санында, четвергте, Көдээ ажыл-агый яамызынга киирер ужурлуг. Бо ажыл чоорту шуудап, мал чеминиң белеткели республикада кандыг чоруп турар дугайында делгем медээлерни бо яамының паблигинден чон номчуй бээр боор.
Көдээ ажыл-агый яамызының паблигинге утказы тодаргай эвес медээлер бо-ла көстүп келгилээр. Яамының арынынга август 14-те ниити уткалыг, ийи-ле домактыг медээни киирген. Каа-Хем кожуунда мал чеминге белеткээн сигенниң хемчээлин тодарадыры-биле яамының специалистери чедип чораанын ында бижээн. Оон өске кандыг-даа тодаргай медээ чок. Улуг-Хем кожуунда мал чеминиң белеткелиниң хыналдазының дугайында август 26-да үнген медээ база ниити уткалыг.
Көдээ ажыл-агый яамызының паблигинде дег ниити уткалыг, чаңгыс азы ийи домактан тургустунган медээлер өске-даа яамыларның болгаш кожууннар чагыргаларының “ВКонтакте” соцчеткиде арыннарында арбын. Чижээлээрге, Бай-Тайга кожуун чагыргазының паблигинге август 26-да “Аппаратное совещание у главы Республики Тыва в режиме видео-конференц-связи 26 августа 2024 года” деп чаңгыс домактыг медээ биле кожуун чагыргазының ажылдакчыларының чуруктары үнген. Бо медээден Бай-Тайганың чурттакчылары оларга чугула, сонуурганчыг чүнү билип алганыл? Шак-ла ындыг медээлер Барыын-Хемчик, Улуг-Хем дээш кожууннар чагыргаларының чамдыызының албан ёзузунуң арыннарынга база үнгүлээн.
Кожууннар чагыргаларының хөй кезииниң арыннарында тус черде хүн бүрүде ажыл-херектер, хөй-ниити амыдырал дугайында медээлер эвээш, чамдык хүннерде шуут чок. ТР-ниң Чазааның албан ёзузунуң бөлүүнден хоолгалаан медээлер хөй, а ол медээлерни Чазактың паблигиниң бодундан республиканың чурттакчылары номчуп ап болур-ла болгай.
Кожууннар чагыргаларының пабликтериниң аразындан Бии-Хем кожууннуң чагыргазының арыны медээлерниң элээн хөйү, утка-шынарының тодаргайы-биле ылгалып келгенин демдеглээр апаар. Эң ылаңгыя мал чеминиң белеткелин бо арында эки чырыдып турар. Тарлаг, Аржаан сумулардан белеткээн медээлерде болгаш чуруктарда көдээниң ажыл-ишчилериниң амыдырал-чуртталгазының дугайында бижип кааны солун.
“ВКотакте” социал четкиде кожууннарның чагыргаларының арыннарынга кичээнгейни күштелдирери чугула. Оларны кожууннарда ажыл-херектерниң херечизи, тус чер эрге-чагыргалары биле чурттакчы чоннуң аразында харылзааның дамыры кылдыр үнелээр херек.
Кожууннарның чагыргаларының арыннарының утка-шынары Тыва Республиканың Чазааның болгаш Владислав Ховалыгның бодунуң арыннарының утка-шынары ышкаш долу болгаш тодаргай болгу дег.
/ Ш. МОҢГУШ.
“Шын” №65 2024 чылдың август 28
