Кызыл хоорайның назы-хары дөгүй берген улуг назылыг хөй хоочуннарын удуртуп- баштап чоруур даргавыс Ольга Дамдынның дугайында “Шын” солуннуң арнынга бижип, ооң идепкейлиг хөй-ниитижи ажылы-биле таныштырып көрейн. Алыс башкы эртемниг болгаш, аныяк чылдарында Эрзин кожуунга хөй-ле сургуулдарны эки аажы-чаңга өөредип- кижизидип, эртем далайынче оруун изеп берген буянныг башкы.
Ольга Кыргысовна Кызыл хоорайның улуг назылыглары-биле каяа-даа чугаалажып чоруур. Чогум ажылдап олурар чери ТР-ниң Дээди Хуралында, аңаа кандыг-даа айтырыглыг, дуза-даа дилээн кижилер келир. Оларга шыдаар шаа-биле, дарга-бошкаларга кирип тургаш, Ольга Кыргысовна дузаны кадып турар. Ынчангаш хоочуннар аразында ат-алдары бедик, ону хүндүлээрлер.
Ольга Кыргысовна кандыг бир хемчег эрттирер деп барганда, улуг назылыгларны чыып алыр. Олары озал чокка четкилеп келирлер. Чижээ, чоокта чаа “Ыры биле деңге базар” деп фестивальга шыңгыы белеткенип турганнар. Бо фестиваль Президент фондузунуң грантызы 641000 рубль акша деткимчези-биле сентябрь 27-де Тыва культура төвүнге эрткен. Аңаа республика чергелиг ниити ыры коллективтери идепкейлиг чоруун көргүскеннер. Түңнелинде, 1-ги черни Барыын-Хемчик кожуун, 2-ги черни Сүт-Хөл кожуун, а 3-күзүн Каа-Хем кожууннуң Дерзиг-Аксы сумузунуң хөйнүң ыры чаалап алган. Хоочуннарның шаңнал-макталы хөй, ал-боттары өөрүшкү-маңнайлыг тарап чанганнар.
Эң-не бедик шаңналды Кызыл хоорайның хоочуннар хору алган. Кызыл хоорайның хоочуннары Тываның алдарлыг композитору Бригад Дүпчүрнүң (ол ам бистиң аравыста чок) хөйнүң ырыга таарыштыр бижээни “Тарлашкын ол-ла болгай” деп ырыны күүсеткеннер. Тывада билдингир чараш үннүг ыраажы хормейстер Раиса Коңгуровна Кандан игил, бызаанчы, хомус, согааш-бала (тарааны соктап турар,) соктаар, челбиир херекселдер аялгалары-биле согажалап дирижерлап тургаш, хоочуннарны ырлап өөреткени кайгамчык чараш, дыңнаксанчыг болган. Бо ырыны ырлажып, тос-карак-биле ак чемин тос дээринге өргүп, тариналап база турганнар. Ынчангаш утка-шынары бедик, чыылган чонга сонуурганчыг, өөредиглиг болганы чугаажок. А ырының сөзүнүң идейлиг утказы, тыва черниң каас-чаражын, бай-байлаан алгааны келген чоннуң сагыш-сеткилин хайныктырган. Хорнуң чурук-хөрүүн “Шын” солунга аажок чараш, аянныг кылдыр парлап үндүрген. Бо бүгү Ольга Кыргысовнаның карак кызыл ажылының түңнели.
Бистиң даргавыс Ольга Кыргысовна башкы кижи болганда, Башкылар хүнү эрткен-даа болза, хоочуннарның мурнундан байыр чедирип каары артык эвес боор. Бис, хоочуннар, эрес-кашпагай, чазык-чаагай шырайлыг, уран чүүлге талантылыг бис. Биске дуза кадып чоруур ындыг даргалыг болганывыска чоргаарланып чоруур-дур бис. Моон-даа соңгаар ажыл-ижиңерге чедиишкиннерни, орууңар ак болурун күзедивис, Ольга Кыргысовна. “Курай-курай!!!” деп, йөрээп тур бис.
Александр ООРЖАК,
хоочун башкы, журналист.
“Шын” №80 2024 чылдың октябрь 19