Россияда эң улуг сарыг шажын хүрээзи “Түбтен Шедруб Линг” ажыттынганындан бээр 2 чыл болган байырлалын демдеглээри-биле апрель 25–26 хүннеринде дүрген шыдыраа (рапитке) маргылдаазын эрттирген. Тывада 1 дугаар делегей чергелиг бедик деңнелдиг маргылдаага Белоруссиядан, Моолдан, Новосибирск, Улан-Удэ хоорайлардан шыдыраачылар киришкен.
Маргылдааның ажыдыышкынында Тываның сарыг шажын база “Түбтен Шедруб Линг” хүрээзиниң Улуг Камбы-ламазы Сергек Сарыглар база хүрээниң ажыл-агый эргелелиниң удуртукчузу Борис Очур, Чазак Даргазының оралакчызы Орлан Сарыглар, Шыдыраа чөвүлелиниң удуртукчузу Ренат Ооржак, бичии оолдар, уругларның шыдыраа чөвүлелиниң даргазы Дайынчы Ондар болгаш өскелер-даа сөс ап байыр чедиргеннер.
Ажыдыышкын үезинде Пандито Камбы-лама хүрээниң тургустунганын тайылбырлаан. Тывага 30 чыл бурунгаар Тыва Чазактың чалалгазы-биле чырыткылыг ХIV Далай-Лама келген үезинде, хүрээ турар черни айтып, улуг дашты салган. Будданың өөредиин тайылбырлаар “Түбтен Шедруб Линг” хүрээзи 30 ажыг чылдар болгаш, 2023 чылдың апрель 28-те туттунуп, ажыглалче кирген. Дараазында, 2024 чылда, хүрээниң ажыл-агый эргелелиниң даргазы Борис Очур база хүрээниң ламалары, 2025 чылда 2 чылдаан оюнда канчаар, чүнү эрттирерин элээн үр дугурушканнар. Түңнелинде сарыг шажынга чоок, угаан сайзырадыр шыдыраага делегей чергелиг маргылдааны эрттирерин шиитпирлээннер. Улаштыр шыдыраа федерациялары-биле кады эрттирер дугуржулганы кылганнар.
Бо хүнде делегей чергелиг маргылдаа ийи чадага эрткени солун база чараш болган. Бир дугаар шилилгелиг чадазынга 56 шыырак шыдыраачылар база тулган тиилекчини илередир түңнел оюнга 24 шыырак ойнакчы киришкен. Оларның аразында Фиде спорт мастерлери: Белоруссиядан Олег Кислов, Бурятияның база Ыраккы Чөөн чүктүң чемпиону Тамерлан Чындыгыр. Маргылдааның ажыдыышкынында филармонияның артистери база республиканың уран чүүл школазының сургуулдары чараш хөгжүмүн бараалгатканнар.
Маргылдааның кол шииткекчизи Чечек Ховалыг база кол секретарь Сергей Түлүш маргылдааның чурумун таныштырган. Дүрген ойнаар шыдыраа немелде 15 минуталыг база швейцар дүрүм-биле 7 салыглыг болур. Оюннуң 6 дугаар салыының соонда, Тамерлан Чындыгыр 6 санныг, бир дугаар черде деп билдинген. Сөөлгү 7 дугаар салыгда Тамерлан эжи Кежик Монгуш-биле ойнааш, хайымны чарлаан.
Маргылдааның түңнелинде Тамерлан Чындыгыр 6,5 санныг 1 дугаар, Новосибирскиден эжишкилер Кежик Монгуш база Матвей Прокофьев 5–5 саннарлыг 2–3 дугаар черлерни алганнар. Москвага кады чаңгыс өрээлге чурттап, өөренип турган эжишкилер Олег Кислов биле Долаан Салчак 5 база 4,5 саннарлыг 4–5 дугаар черлерни ээлээни төөгүлүг болуушкун болган.
Тускай шериг операциязының киржикчизи Экер-оол Манчын коляскада олурар хирезинде төнчүзүнге чедир ойнап, үлегерлиг чоруун көргүскен. Маргылдааның тулган тиилекчизи 100 муң, 2–3 дугаар шаңналче кирген ойнакчылар 75 база 50 муң рубльдарны болгаш медаль, диплом, тускай белектерни алганнар. Ол ышкаш маргылдааның деткикчилери "Чемпионнарның чүректери" ачы-дуза фондузу, ТР-ниң нотариалдыг палатазы, ТР-де Федералдыг үндүрүг албанының эргелели база “Тубтен Шедруб Линг” хүрээзиниң ламалары, ажылдакчылары шупту ойнакчыларга хүндүткелдиң белектерин сунуп, келир чылгы маргылдаага киржирин аазааннар.
Маргылдааның аалчылары хүрээниң чаражын, номга олурганын, онзагай чараш черлерни көргенин, бойдустуң чаражын магадаан өөрүшкүзүн илереткеннер. Ол ышкаш бичии чаштарның шыдыраа чөвүлелиниң удуртукчузу Дайынчы Ондар бо делегей чергелиг 1 дугаар шыдыраа маргылдаазынга тураскаадып Кызыл хоорайның уруглар садтарының аразынга, Чадаанага бичии, оолдар уругларның командалар аразынга, Кызылда президентиниң кадет училищезинге республиканың 5 чемпионунуң киржилгези-биле сеанс оюннарны бедик деңнелге эрткенин демдеглээн.
Республиканың бир дугаар шыдыраага алдарлыг тренери Сергей Түлүш угаан-медерел сайзырадыр шыдыраа оюнун республиканың спорт школаларынга ажыдарын сүмелээн. Республиканың Шыдыраа чөвүлелиниң удуртукчузу база өөредилге сайыдының хүлээлгезин күүседип турар Ренат Ооржак удавас ТывКУ-га Гроссмейстер аттыг шыдыраа клувунга Шыдыраа академиязын ажыдарын дыңнаткан.
Төнчүзүнде “Түбтен Шедруб Линг” хүрээзиниң Пандито Камбы-ламазынга, ажыл-агый эргелекчизи Борис Очурга база ламаларынга, ажылдакчыларынга улуг уткалыг, тыва чаңчылдарны сагып, делегей чергелиг маргылдааны эрттиргени дээш бүгү тыва чоннуң мурнундан изиг байырны чедирбишаан, сайзыралдың йөрээлин салып курайлааннар.
Алексей ЧАМБАЛ-ООЛ, спорттуң хоочуну.
Авторнуң тырттырган чуруктары.
"Шын" №16 2025 чылдың май 1