Чурттуң Президентизи В.В. Путинниң даалгазынга дүүштүр Россияның Чазаа шупту 12 национал төлевилелдиң талазы-биле дыңнадыглыг материалдарны парлаан. Оларның күүселдезиниң ниити бюджеди 25,7 трлн рубль.
Мурнады хөгжүдер угланыышкыннарга «Кадык камгалалы», «Өөредилге», «Демография», «Культура», «Айыыл чок болгаш шынарлыг автомобиль оруктары», «Чуртталга оран-савазы болгаш таарымчалыг хоорай хүрээлели», «Экология», «Эртем», «Биче база ортумак сайгарлыкчы чорук болгаш амы-хууда сайгарлыкчы чорукту деткиири», «Чурагайлыг экономика», «Күш-ажылдың бүдүрүкчүлүү болгаш ажылга хаара тудар чорукту деткиири», «Чурттар аразының кооперациязы болгаш экспорт» национал төлевилелдер хамааржыр.
«Демография» национал төлевилел амыдыралдың кадык овур-хевирин быжыглаар болгаш өзүп-көвүдээр чорукка идиг бээр дараазында базымнарны боттандырарынче угланган: амыдыралдың кадык овур-хевиринге хамаатыларның сундузунга идиг бээр системаны хевирлээри, улуг салгалдың кижилериниң амыдыралының деңнелин бедидери, системалыг деткимчези, оларның күш-культура болгаш спорт-биле холбаазынга байдалдарны тургузары, чаштар төрүттүнгенде, саң-хөө дузаламчызы, а ол ышкаш чогумчалыг байдалдарны тургузуп тургаш, херээжен чонну ажылга хаара тудары.
Тыва «Демография» национал төлевилелче кирип турар беш федералдыг төлевилелдиң шуптузунда киржип турар. Бо төлевилелдерни Тывага боттандырганының түңнелинде, 2024 чылда дараазында сорулгалар боттаныр: амыдырап-чурттаарының дурту 78 хар чедир бедиир; кадык амыдыралдың дурту 67 хар чедир улгадыр; өктереп-көвүдээр чоруктуң ниити коэффициентизи 1,7 чедир өзер; амыдыралдың кадык овур-хевирин сагып чоруур хамаатыларның үлүү, үргүлчү күш-культура болгаш спорт-биле холбаалыг кижилерниң саны 55 хуу чедир өзер.
Өг-бүлелериң саң-хөө деткимчезиниң талазы-биле алырга, бирги уруг төрүттүнгенде (азырап алганда), ай санында төлевирни тыпсыр. Тывага ындыг төлевир алыкчыларының саны 2020 чылда 1739 турган. Аңаа ниити түңү 666,9 сая рубль хемчээлдиг акша-хөреңгини көрген. Бүгү үениң дургузунда өг-бүлениң бир кижизинге онааштыр ниити орулгазы амыдырап-чурттаарының эң адаккы хемчээлин 1,5 катап хемчээлди ашпайн турар 3151 өг-бүле алган. Үшкү болгаш ооң соонда төрүттүнген чаштарга үш харга чедир ай санының төлевирин боттандырып турар. Республикада ындыг алыкчыларның саны – 614. Бо үениң дургузунда ук төлевирни 865 алыкчыга төлээн.
225 кижиге республика бюджединиң күсели-биле регионалдыг ие капиталын төлээн. Ооң хемчээли 55,620 муң рубль турганындан чыл санында өзүп турар.
Артур ХЕРТЕК.
Чуруктарны интернеттен алган.
«Шын» №6 2024 чылдың январь 27
