Тываның база бир чараш ораны Тожу кожууннуң Доора-Хемге ажыл-агыйжы сургакчылаашкын үезинде тус черниң ном саңында септелге ажылдары кандыг чоруп турарын сонуургап четтивис.
Доора-Хемниң төп ном саңының директору Елена Мамуркованың медеглээни-биле алырга, 2024 чылда «Культура» национал төлевилелдиң «Культура хүрээлели» федералдыг программазын ажыглаар дугайында мөөрейге киришкеш, тиилээн. Бо үеде ном саңының оран-савазында септелге ажылдары кидин түлүк. Удавас Юрий Шойдакович Кюнзегеш аттыг ном саңы интерактивтиг болгаш мультимедийлиг дериг-херексел-биле дериттинер база чаа мебель садары планда көрдүнген.
Ук ном саңын чаартырынга федералдыг бюджеттен 15 сая рубльди аңгылаан. Күрүнениң деткимче субсидия акшазы-биле ном саңының оран-савазын септээш, чаа техниканы саткаш, ном фондузун чаартыры, библиотекарьларны билиин бедидер курстарже өөредири чугула дээрзин Елена Мамуркова дыңнаткан. 1 сая 700 муң рубль-биле чаа номнар садар.
Эрткен чүс чылдың 40 чылдар үезинде-ле Доора-Хемниң орус омак-сөөктүг чону тус черниң көдээ совединге боттарының хууда номнарын эккеп эгелээн. Доора-Хемниң улуг назылыг чурттакчы чонунуң сактыышкыннары-биле алырга, эң-не эгезинде ном саңы чүгле ийи полкада чыскааган номнардан тургустунган турган. Ук ном саңының албан-езузу-биле ажыдыышкыны 1950 чылдың сентябрь 22-де деп төөгүде демдеглеттинген. Ном саңының штадынга чаңгыс библиотекарь болгаш эргелекчи ажылдап турган. Эргелекчи Лидия Алексеевна Дрофееваның ачызында 1955 чылда ном саңы 250 дөрбелчин метр хемчээлдиг оран-савалыг апарган.
«Амгы үеде Ю. Кюнзегеш аттыг ном саңының фондузунда 100 ажыг муң ном бүрүткеттинген. Оон аңгыда, аңгылаан акша-биле 260 муң номну күзүн садып алдывыс. Ол номнарны бо хүннерде системаже киирип турар бис. Ном саңынга үргүлчү кээп турар номчукчуларывыс ам-даа дыка хөй. Оларның аразында улуг назылыг-даа, аныяк-даа улус бар. Школачылар болгаш бичии уруглар база үргүлчү кээп турар. Өөредилге черлери-биле сырый харылзаалыг ажылдап, янзы-бүрү хемчеглерни удаа-дараа эрттирип турар бис» – деп, Елена Мамуркова чугаалады.
«Культура» федералдыг национал төлевилелдиң деткимчезин Тыва 2019 чылдан идепкейлии-биле ап эгелээн турган. Бо хүннерге чедир элээн каш ном саңнарын чаартып, капиталдыг септелгелерни кылган. «Культура» национал төлевилелдиң деткимчезин ап тура, регион бюджединден база чарыгдалдың каш хуузун дуглаары албан дээрзин сагындыраал.
«Культура» федералдыг национал төлевилелдиң деткимчезин алыры амыр эвес. Тускай мөөрейни эрткен объектилер деткимчени алыр эргелиг. Тожу кожууннуң Ю.Ш. Кюнзегеш аттыг төп ном саңы мөөрейге бо чылын киришкеш, тиилелгени чаалап алган. Ук ном саңының капиталдыг септелгези удавас доостур.
Федералдыг бюджеттен кирип келген акшаны оран-саваның капиталдыг септелгезинче, ном саңының фондузун чаартып, чаа номнар садарынче, ном саңының иштин амгы үениң негелдезинге дүүштүр чаартыр. Ол ышкаш чаа дериг-херексел садарынче, тускай программаже болгаш кончуг дүрген харылзажыр интернет четкизи киирери чугула дээрзин демдеглээли.
Айдың ОНДАР.
Буян ООРЖАКТЫҢ тырттырган чуруктары.
«Шын» №9 2025 чылдың март 13
