Бир тоолчургу чугаада дыняны Дываажаң оранындан келген деп бижип турар. Сүүзүннүг, чаагай амданныг, чигирзиг дыня ылап-ла кайгамчык чимис. Ону Бурун Египетке-ле тарып турган, Европага Ортаа вектерде өстүрүп эгелээн, а Россияже ону Ортаа Азиядан барык IV–XVI вектерде эккелген. Солун чүүл, дыняны бистиң чуртуң чүгле чөөн регионнарынга эвес, Москвага безин – измайлов теплицаларынга тарып өстүрүп турган.
Дыняның калорийи көңгүс эвээш-даа болза (100 граммда чүгле 35 ккал), ону хүнде 300 граммдан хөйнү чивезин сүмелеп турар, чимистиң ол хире чымчаа организмге чедер.
Кандыг-даа чимистер ышкаш дыняда хөй клетчаткалар бар. Ону чиирге, чем хайылдырары экижиир, организмден шлактар болгаш токсиннерни үндүрер, ижин-шөйүндүнү арыглаар.
Дыняны хөйнү чиирге, куду олуртур, ынчангаш ону кил чидирер диеталарга үргүлчү ажыглаар. Ынчангаш шупту эки чүүлдү өй тавында чиир деп сактып алыңар. Эмин эрттир хөйнү чиирге, ол ижин-шөйүндүге дузалавас, а ооң микрофлоразын үрээр.
Дыня дамырлар быжыглаар база анемияга дузалаар. Ол железо болгаш фолийлиг кислотаның үндезини. Ынчангаш атеросклероз болгаш чүрек-дамыр аарыгларының профилактиказынга дыка дузалыг. Шынап, дыняны үргүлчү думчуу ханзыраар улуска база сүмелеп турар.
Бо чаагай чимисти косметикага база ажыглап турар. Дыняның чымчаа-биле кылган маска арын кежиниң байдалын экижидер. Ооң составында бар кремний база В бөлүктүң витаминнери арынның дырышкактарын, сыгыгларын дескилээр, шивишкилерни узуткаар.
Дыня организмден сугну үндүрер. Ол арбуз, огурец база кабачки ышкаш, 90 хуу сугдан бүткен болгаш, сидиктедир шынарлыг. Ынчангаш бүүректер аарыгларын болдурбазынга дузалаар.
Бо чимистиң составында бар кремний, кобальт база В бөлүктүң витаминнери кижиниң организмге оожургалды, сагыш-сеткилге турум байдалды база дыштыг уйгуну сөңнээр. Ол ышкаш дүвүрел болгаш кударалды ажып эртеринге дузалаар. Кандыг-бир эм ижер орнунга дыняның бичии кезээн чипкеш, аас-кежиктиг болганы дээре эвес-тир бе.
Бета-каротинни бойдустуң күштүг антиоксидантызы дээр-ле болгай. Дыняда бар бета-каротин, апельсинден-даа хөй, а бахча чимистериниң аразында ол езулуг лидер.
Бета-каротин дээрге-ле А витамин. Ол каракка дыка ажыктыг. Бир эвес силер хүнзедир компьютер артынга ажылдап, смартфонга «астынып» хүнзээш, кежээ телевизор көрүп кежээлээр болзуңарза, карааңарга белек кылдыр – дынядан чиптиңер!
Дыня иммунитет база быжыглаар. Фолийлиг кислота биле С витамин хоралыг вирустар болгаш бактериялардан организмни камгалаар. Ол ышкаш С витамин балыглар экижидер болгаш ириңнеп хууларын дүрген экиртир.
Ынчангаш грипп болгаш челбинер сезон эгелевээнде, дынядан эки чиңер.
“Шын” №70 2024 чылдың сентябрь 14