Май 2-де Тываның Гастелло аттыг Национал парыгынга “Джунгли лэнд” деп аттыг турисчи шөлчүгештиң байырлыг ажыдыышкыны болган. Ону ТР-ниң Чазаа болгаш ТР-ниң Туризм агентилелиниң деткимчези-биле “Алдын согун” КХН-ниң чиңгине директору Буяна Уйнукай төлевилелди ажылдап кылгаш, ажыткан.
– Бистиң "Алдын согун" кызыгаарлыг хамаарылгалыг ниитилеливис улуг-биче чонга ыяштар аразында аргамчыда дизип каан манзалардан кылган шаптараазыннар эртер шак мындыг кокпаларны кылыр төлевилелди ажылдап кылгаш, 2023 чылда туризмни сайзырадырының талазы-биле мөөрейге тиилээш, ажыдып турарывыс бо. Мында үш аңгы хемчээлде эртер агаарда астынган кокпаларны кылган. Баштайгы кокпаның узуну 100 метр болза, черден бедии 1 метр, ийигизи – 150 метр, черден бедии 3 метр, үшкүзү 170 метр болза, черден бедии 5 метр кылдыр шөйген. Ийиги болгаш үшкү кокпалар улуг улуска көрдүнген болза, биргизи – бичии чаштарга. Бистиң бо турисчи хоорайжыгаштың бүгү дериг-херекселдериниң материалдарынга сертификаттарны алган бис – деп, Буяна Уйнукай таныштырды.
– 2020–2024 чылдарда 19 төлевилел республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазының иштинде кирип турар туризмни хөгжүдер талазы-биле көрдүнген деткимчени алган. Оларның бо хүнде 12-зи боттанган. Бөгүн ажыттынып турар турисчи шаптараазыннар кокпазы оларның бирээзи. Бистиң специалистер туризмни сайзырадыр талазы-биле ажылды анализтеп көрген түңнелинде, оюн-тоглаалыг турисчи оъектилерни көвүдедир болза эки деп көрген. Ынчангаш эрткен чылын күрүне деткимчезин алыры-биле сайгарлыкчылар аразынга мөөрейни чоруткан. Оларның киирген төлевилелдериниң аразындан бо төлевилел тиилекчи болган – деп, ТР-ниң Туризм агентилелиниң консультантызы Ачын-Доржу Ондар чугаалаан.
Шак мындыг ыяштар аразында агаарда аргамчылыг турисчи кокпаларны эрттеринге дараазында хар-назы болгаш килиниң аарынга хамаарыштыр кызыгаарлаашкыннар көрдүнген. Бир дугаарында, “Джунгли ленд” паркка дыштанып алыксаан күзелдиг кижилерниң кили 100-тен аар болбас ужурлуг. Ол ышкаш дурт-сынның бедиин база көөр. А уругларга көрдүнген кокпаларга 5–6 харлыг чаштарны ойнадып болур.
Бир-тээ турисчи кокпалар ыяштар аразында черден бедик кылдыр астынган болганда, ону эрттер дээш келген улуска камгалал дериг-херекселдерин база четчелээн. Хары угда 15 кижиге четчи бээр дериг-херексел бар. Ында чүү кирип турар дизе, бажынга кедип алыр шлемнер, кокпа бүрүзүнде шөйген тростарга коштунуп алыр ийи каът быжыглаашкын хамааржыр. Турисчи кокпаларже дыштаныкчыларны үндүрер мурнунда, инструкторлар кижи бүрүзүнге камгаланыр херекселдерни канчаар кедерин, троска канчаар быжыгланып алырын шуптузун көргүзүп тургаш, айтып бээр. Инструкторнуң тайылбырын алган дугайында дыштаныкчылар тускай дептерге адын салгаш, чүгле ынчан агаарда астынган турисчи кокпаларны эртип болур.
– Бо “Джунгли ленд” турисчи хоорайжыгашты тударынга ниитизи-биле 4,500 сая рубльди чараан бис. Республиканың социал-экономиктиг хөгжүлдезиниң тускай программазының иштинде кирип турар туризмни хөгжүдер талазы-биле көрдүнген деткимчеден 3 сая рубльди күрүнеден алгаш, артканын боттарывыс киириштиргенивис бо. Маңаа дыштанып келген улуска эптиг болзун дээш кафени база боттарывыстың акшавыс-биле туткан бис. Эрткен чылдың октябрь айда бо турисчи шаптараазыннар кокпазын кылып дооскаш, кыштадыр белеткенгеш, чылыг дүжерге-ле, ажыдып турарывыс бо. Ынчалдыр бо төлевилел езугаар үш ажылчы олутту тургузар ужурлуг бис. А бо хүнде мында 4 инструктор, бир кассир бар – деп, сайгарлыкчы немеди.
– Шак мындыг турисчи шаптараазыннар кокпазын эрттиксээн улуска эгезинде инструкцияны албан чорудар апаар. Ону кылырда, инструктор кижи боду шуптузун эки сайгарып билир ужурлуг. Ынчангаш биске Уфадан инструктор келгеш, неделя дургузунда өөредилгени эрттирген. Ылаңгыя бичии уруглар бо кокпаны эртип турар үеде, эгезинден тура төнчүзүнге чедир оларны хайгаараар, быжыглаашкыннарын хынаар ужурлуг бис. Чүге дизе быжыглаашкынны шын эвес шарып алыр болза, бедиктен аңдарлып болур болгай – деп, инструктор Найир Натпит чугаалады.
Ынчалдыр чуртта чарлаттынган Өг-бүле, Кадыкшыл чылында Гастелло аттыг паркта база бир солун шөлчүгеш ажыттынган. Хоорай кыдыы үнүп, тайга чедип шыдавас улуг-биче улус өг-бүлези-биле аңаа барып тайгада дег, ыяштар аразында агаарда шөйген турисчи кокпаларны эртип, уруг-дарыы-биле сагыш хандыр дыштанып ап болур.
Сорунза МОНГУШ.
Ада ТЮЛЮШТУҢ тырттырган чуруктары.
«Шын» №33 2024 чылдың май 4
