Тыва Республиканың үндезин чурттакчыларының төрээн дылының дугайында айтырыг хөгжүлдениң тевии-биле чылдан чылче чидигленип келген. Ынчангаш республиканың Баштыңы Владислав Ховалыгның 2022 чылда ТР-ниң Дээди Хуралга (парламентиге) Айыткалынга өске кол айтырыглары-биле чергелештир ону чугулалап демдеглээн.
Тыва дылды он ажыг чыл дургузунда канчаар хөгжүдериниң дугайында айтырыгны шинчилеп, дылдың эдилекчилери – тыва чоннуң аразындан мергежилдиг улустуң арга-сүмезин дыңнап, сорулгалыг болгаш планныг программаны ажылдап кылырын Күрүне комиссиязынга дагзып каан. Ооң түңнелинде «Тыва дылды 2024-2033 чылда деткиириниң болгаш хөгжүдериниң күрүне стратегиязы» деп документини тургускан. Бо улуг ажылды Тываның гуманитарлыг болгаш социал-экономиктиг тускай эртемнер шинчилээр институт, Национал школа хөгжүдер институт кады ажылдап кылган. Кол эксперттер - филология эртемнериниң докторлары Каадыр-оол Алексеевич Бичелдей биле Мира Викторовна Бавуу-Сүрүн болур-чогуур тодаргай сагындырыгларны берген соонда, ук программаны эдип чазаан. Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг ук документиге бөгүн ат салганының дугайында социал четкиде блогунга бижээн:
«Бистиң тыва чоннуң национал чоргааралы – тыва дылывыста. 1991 чылдан эгелеп тыва дыл күрүне дылы деп эрге-байдалды алганын республиканың Үндезин хоойлузунда быжыглаан. Тыва дыл – өөредилгениң, культураның, ниитилелдиң сайзыралынга улуг ужур-дузалыг. Ындыг-даа болза, өгбелерден дамчып келген чоннуң байлаа болур тыва дылывыстың байдалының, сайзыралының айтырыглары сөөлгү чылдарда көзүлдүр-ле тапталып келген.
Ынчангаш тыва дыл эртемденнери, шинчилекчилери, башкылар, чогаалчылар, чогаадыкчы интеллигенция дээш, төрээн дылы дээш сагыш сеткилинден аарып чоруур кижилер-биле тыва дылывыстың чидиг айтырыгларын чугаалажып, чаңгыс эвес удаа ужуражып турганывыстың үре-түңнели ам-на көстүп келген. “2024-2033 чылда тыва дылды деткиириниң болгаш хөгжүдериниң күрүне стратегиязынга” бөгүн атты салдым. Төрээн тыва дылывыс салгалдарывыстың чоргааралы болуп мөңге артсын!»
Р.Демчик белеткээн.