Тывада агаар хирлендирерин эвээжедири-биле электри хандырылгазының одалгазынче шилчиирин өөренип көрүп турар.
РФ-тиң Бойдус курлавырларының болгаш экология яамызы Россияның долгандыр турар хүрээлелдиң гидрометеорологиязы болгаш мониторингизиниң талазы-биле федералдыг албанының көргүзүглерин барымдаалап, агаары хирленип турар 29 хоорайның даңзызынче Кызыл хоорайны киирген. Ол хоорайлар «Арыг агаар» деп федералдыг төлевилелге киржиринче кордап турарлар.
А |
гаарны хирлендирбезиниң бир аргазы – электри дузазы-биле одалга дээрзин өөренип көрүп турар. Тыва Республиканың Чазааның Даргазының оралакчызының хүлээлгезин күүседип турар Мерген Дагбаның эрттиргени хуралга «Тываэнерго» АН-ниң башкарыкчы директору Антон Лукин Тываның найысылалының болгаш Каа-Хем суурнуң хууда ажыл-агый черлерин, бажыңнарны электри хандырылгазының дузазы-биле одаарын саналдаан.
Эрткен чазын Тываның Баштыңы Владислав Ховалыг-биле «Россети Сибирь» АН-ның генералдыг директору Павел Акилин ужуражып тура, хөмүр-даш-биле одаар бажыңнарны электри хандырылгазының дузазы-биле одалгаже шилчидериниң дугайында дугурушкан турган. Ынчан ийи тала электри дузазы-биле одалгаже массалыг шилчилге улуг белеткел ажылдарын негээр дээрзин чугаалашкан. Ол ышкаш кылыр ажылдарны баш бурунгаар санап-түңнеп алырын дугурушканнар.
«Тываэнерго» АН Кызыл хоорайны болгаш Каа-Хем суурну электри дузазы-биле одалгаже 4 кезектеп шилчидериниң төлевилелин ажылдап кылган. Ол шилчилгени кылырда, электри шугумнарын чаартыр, бажыңнарны ук одалгага чогуур эт-херексел-биле чүмнээр, чырык хандырылгазының өртээн күрүнениң субсидиязының дузазы-биле бадырар аргаларын ажылдап кылыр.
Төлевилел ёзугаар 14 749 бажыңны электри одалгазынче шилчидери көрдүнген. Ону боттандырарынга 110 мегаватт (МВт) хереглеттинер. Ынчангаш немей чаа «Эне-Сай» деп электри подстанциязын тудар болгаш ажыглалче киирер, «Вавилинская» деп подстанцияны, 200 трансформатор подстанциязын, 1 186 километр электри шугумнарын чаа одалга системазынга таарыштыр эде кылыр. Оларны кылырынга 6,520 млрд рубль хереглеттинер. 14 749 бажыңнарның иштинге электри одалгазының эт-херекселин салырынга 0,627 млрд рубль хереглеттинер. Электри дузазы-биле одалганың өртээн чиигедир сорулгалыг субсидия бээринче эрге-чагырга чыл санында 0,634 млрд рубльди чарыгдаар апаар. «Тываэнерго» АН-ның санап турары-биле алырга, Кызыл хоорайны болгаш Каа-Хем суурну электри одалгазынче бүрүнү-биле киирип, үстүнде адаттынган хемчеглерни боттандырарынга 5 чылдан эвээш эвес үе негеттинер.
Компания электри хандырылгазының одалгазы-биле хөмүр-даш-биле печка одаарының чарыгдалын база деңнеп, санап көрген. Саналганың көргүзүглери-биле алырга, электри одалгазының чарыгдалы хөмүр-даш-биле одалганың чарыгдалындан ашпас болуп турар.
Чазак Даргазының оралакчызының албан-хүлээлгезин күүседип турар Мерген Дагба 2023 чылдың сентябрь 1-ден эгелеп Тываның найысылалынга агаарда хоралыг бүдүмелдерни арыглаар шенелде ажыл (эксперимент) эгелээр дээрзин база ол ажыл 2023–2024 чылдарда үргүлчүлээрин медеглээн. Баш бурунгаар даап бодап турары-биле, 2025 чылдың июль айдан бээр «Арыг агаар» федералдыг төлевилелдиң киржикчилери хоорайларга агаарны экижидеринге тураскааткан комплекстиг хемчеглерни чорудар. Ол ышкаш Тываның Чазаанда электри хандырылгазы-биле одалганы субсидиялаарынга тус черниң бюджеди-биле чергелештир федералдыг бюджеттен акша-хөреңгини база алыр аргаларны өөренип көрүп турар.
Бистиң корр.