Каа-Хем кожууннуң Дерзиг-Аксы суурунда бичии уруглар салбырлыг психоневрологтуг интернат ажылдап турар. Ооң ажылдакчылары-даа, социал дуза алыкчылары-даа аажок чогаадыкчы, олут орбас, чыдын чытпас, бир-ле чүүлдү кылган турар демниг коллектив.
Арыг агаарга ойнаар шөлчүгеш
Интернаттың бичии уруглар салбырынга чеде бээрге, бир дугаар кичээнгейни хаара тудар чүүл – арыг агаарга кичээлдээр кайгамчык чараш беседка. Ук бодал интернаттың директору Миля Намзырайның эгелекчи саналы болган. Ону чараштаар болгаш таваңгайны массажтаар орукчугашты ооң оралакчызы Чаяана Боралдай чогаадып кылган.
Ук беседканы 2 кезекке чарган. Бир дугаары уругларның дыштанырынга болгаш мастер-класстар эрттиреринге көрдүнген. А ийи дугаарында уругларның даван-даяан массажтап турар орукчугашты кылган.
Ол орукчугаштың онзагай чүүлү – бичии-бичии даштар, шил аастары дээш оон-даа өске материалдардан бүткен. Ооң ачызында дулгу таваңгай азы плоскостопиеге удур профилактиканы чорудуп, быжыг туруш болгаш шимченгир болурун сайзырадып турар.
Огород
Дерзиг-Аксы интернадының ажылдакчыларының болгаш социал дуза алыкчыларының ажыл-амыдыралының түңнелдериниң бирээзи – огород ажылы. Часкы үеде олар 4500 рассаданы, 12 аңгы хевирниң чечектерин, 20 кил тарымал тоорукту болгаш ногаа аймааның шупту хевирлерин тараан.
Интернаттың ажылдакчылары болгаш социал дуза алыкчыларының демниг күжениишкини-биле 135 соток черге картофельди тараанын чоргаарал-биле Чаяана Боралдай демдеглээн.
Интернаттың чурттакчыларын күш-ажыл-биле дадыктырар сорулгалыг аңгы чалчыгашты база белеткээн. Шак ол чалчыгашты ажаап-карактаары оларга солун болуп турар. Олар 15 кг редисканы болгаш 18 кг огурецти ажаап алганнар.
Бо-ла бүгү боттарының ажаап өстүрүп алган огородундан алган ногаа аймаа социал дуза алыкчыларының боттарының аъш-чеминче кирип турар.
Чаагайжыдылга
Чоокта чаа кожуун чергелиг чаагайжыдылга мөөрейинге интернат киришкен. Чогум-на мөөрей чокка-ла интернаттың девискээрин каастаар ажылдар доктаамал чоруп турарын Чаяана Боралдай демдеглээн.
Интернаттың девискээрин аян киирип турар чечектер тараан бүгү-ле каасталгаларда ооң бүгү-ле ажылдакчыларының болгаш социал дуза алыкчыларының чогаадыкчы боданыышкыннары, демниг күжениишкини болгаш интернаттың амыдыралы тода көстүп турар.
Ооң девискээринде “Ынакшааннар сандайын” база кылган. Ооң кедээзинде кызыл-кызыл чүректер, ийи кыдыында эжеш дуруяаларны чиңге демирлер-биле чараштап кылган. Дуруяалар анаа-ла каасталга эвес. Ында савалыг чечектерни айыраң-каас кылдыр олурткан.
Ол ышкаш интернаттың бодунуң пекарнязы база ажылдап турар. Ында хлеб, булочка, печенье дээш оон-даа өске кылыгларны интернаттың быжырыкчылары кылып турар.
Интернаттың девискээринде чүнү чок дээр. Социал дуза алыкчыларынга сагыш-сеткилин арыглап, чүдүп-тейлеп алыры-биле, тейлээшкин өрээлдерин база ажыткан. Ук өрээлдерни оран-сава чедишпес-даа болза, чаңгыс бичежек өрээлди ийи чаргаш, бир чартыын сарыг шажынчыларның база өске чартыын православ чүдүлгениң бурган-сагыызыннары-биле дерээн. Ону кылырда, анаа-ла садыгдан бурганнар чуруктарын саткаш азып калбаан. Сарыг шажынның болгаш православ чүдүлгениң хүрээлерде ажылдап турар төлээлеринден арга-сүмени айтырып, дугурушкаш кылган.
Культура амыдыралы
Хүн бүрүде интернатка болур хемчеглерни планнап каан. Байырлалдар келирге, культура хемчеглери удаа-дараа болуп эртип турар. Бо удаада социал дуза ажылдакчылары “Алдын күс” байырлалын демдеглеп эрттиргеннер. Ногаа аймаандан янзы-бүрү дириг амытаннар дүрзүлерин чогааткан кылыглар делгелгезин көөрге, ёзулуг ойнаарактар турганзыг. Оон аңгыда, “Алдын күс” темазынга хамаарышкан концертти база эрттиргеннер. Социал дуза ажылдакчыларының аразында ырлаар, самнаар, шүлүктээр кандыг салым-чаяанныг кижи чок дээр.
Театр сезону ажыттынарга, социал дуза алыкчылары-биле кады шии, концерттерже база барып турарлар. Дөгээ дааның кырынче үнүүшкүннер база онзагай черни ээлеп турар. Коляскада олурар кижилерни интернаттың ажылдакчылары демнежип алгаш, Дөгээ дааның бедиинче үндүрүп турганы канчаар-даа аажок улуг ажыл.
Кадыы кызыгаарлыг кижилерге ол хире дузаны чедирип, оларның амыдыралы кадык кижилерден чыда калбазын дээш, кызып ажылдап чоруур кижилерни мактавас арга чок. Дерзиг-Аксының психоневрологтуг интернадында амыдырал хайныгып турар деп эскердим.
/ Чыжыргана СААЯ.
